Mirhəsən Seyidov: “Sağlam tənqidi də qəbul edən cəmiyyət artıq deqradasiyaya uğrayır”

 

“Müxalifət təşkilatları ilə müzakirələrə açığıq”

 

“İrəli” İctimai Birliyinin sədri Mirhəsən Seyidov Modern.az saytının suallarını cavablandırıb. Onunla müsahibəni təqdim edirik:

 

- Qarşıdan YAP-ın 25 illiyi gəlir, işləriniz buna görə də yəqin çoxdur. Amma bu sualı verməklə müsahibəyə giriş edək: Necəsiniz?

 

- Yaxşıyam, həmişə yaxşı olmağa çalışıram. İşlərimiz çoxdur. Bu baxımdan region səfərlərimiz çoxalıb. Çalışıram ki, maksimum dərəcədə hər şeyi çatdırım. Həftə sonları olsa da, bütün proseslərdə yaxından iştirak etməyə çalışıram. Gənclərlə ünsiyyətdə olmağa çalışıram.

 

- Regionlara səfərlər edirsiniz. Bu səfərlərdən gözləntiləriniz nədir?

 

- Bizim üçün prioritet məqsəd və hədəflərdən biri budur ki, əsas hədəf və kütləni region gənclərinin üzərinə qoyaq. Və mütəmadi olaraq çalışırıq ki, region gəncləri ilə görüşlərdə onları proseslərə cəlb edək. Bilirik ki, Bakıda aktivlik yetərincə çoxdur və onlar prosesləri yetərincə izləyirlər. Proseslərdə  yaxından təmsil olunurlar. Gözləntimiz bundan ibarətdir ki, Bakıdakı gənclər hansı imkanlara sahibdirsə, regiondakı gənclərimiz də dövlət proqramlarının alt mənalarından, layihələrdən dəyərlənə bilsinlər.

 

- “Çalışırıq” dediniz, əslində ən münasib ifadədir. Çünki “edirik” demədiniz. Bəs nəticə sizin gördüyünüz işlərə adekvatdırmı?

 

- Nəticəyə yönəlik davamlılıq meyarının olması onu deməyə əsas verir ki, ən azından bizim qarşıya qoyduğumuz məqsəd və hədəflər var. Çalışırıq ki, məqsəd və hədəflərimizə çata bilək. Azərbaycanda əhalinin böyük bir hissəsini gənclər təşkil edir. Gənclər iştirak edən yerlərin hamısına çatmaq mümkünsüzdür, amma biz yenə də çalışırıq ki, gənclər qrupuna, onların intellektual potensialına, şəxsi inkişafına, həyat planlamasına yaxşı mənada dəstək verək.

 

- Bu, nə hökumətin, nə sizin də digər qurumların səhvidir – söhbət gənclərin narkotikə meylliliyindən gedir. Əslində, dünyanın hər yerində narkotikə meyllilik, təhsildən yayınmaq kimi problemlər mövcuddur. Bəs bu problemlə bağlı hansısa tədbirlər təşkil etmisinizmi?

 

- Çox düzgün qeyd etdiniz, bu problem tək Azərbaycanda deyil. Bu, dünya üzərində olan neqativ təcrübə meyarıdır. Azərbaycan gəncliyi də belə vərdişlərə yoluxur, bəzən sağlam həyat tərzini unuda bilirlər. Və bu kimi məsələlərdə yaxından və ya vasitəçi olaraq narkotikdən istifadə edirlər.

Bizim hər zaman aşıladığımız mövzulardan biri də budur: əgər gəncin əlavə olaraq hər hansı işlə məşğul olmağa vaxtı qalmırsa, bu halda o, ətrafını, mühitini düzgün seçməlidir. Əgər bir gənc tələbədirsə və ya haradasa təhsil alırsa, onun asudə vaxtının düzgün təşkili vacibdir. Azərbaycanın dövlət proqramlarında, qarşıya qoyduğumuz hədəflərdə, fondlarda, qrant müsabiqələrində belə bir xətt var – asudə vaxtın səmərəli təşkili. Azərbaycan gənci asudə vaxtını səmərəli təşkil edə bilirsə, onun neqativlərə meyllənməsi üçün vaxtı qalmır.

Biz də buna çalışırıq. Çox təəssüfedici bir haldır ki, Azərbaycanda  gənclərdən narkotik istifadəçisi olanlar da var. Digər tərəfdən isə sevindirici haldır ki, bu faiz göstəriciləri aşağıdır. Biz bunun ilbəil daha da artdığını deyil, azaldığını müşahidə edirik.

 

- Gənclərin pis vərdişlərə meyl etməsinin bir səbəbini də işsizliklə əlaqələndiririlər. Hakimiyyəti buna görə qınayırlar ki, iş verilmir deyə, insanlar asudə vaxtlarını başqa səmtə yönəldirlər. Bu iddialarla razılaşırsınızmı?

 

- Bu fikir əslində çox böyük arqumentdir. Bu iddialarla həm razıyam, həm də razı deyiləm. Razıyam ona görə ki, işsizliyin olması reallıqda gəncin asudə vaxtının daha çox olması deməkdir. Bir gənc bu gün işsizdirsə, onun boş vaxtı daha çoxdur. Belələrinin həyat tərzində səhər tezdən yuxudan durub stabil bir gün yaşamaq var. Bunların fonunda əsas bir fakt dayanır – bu, ətraf mühit faktıdır. Əgər gənc öz ətraf mühitini sağlam seçirsə, bu halda onun neqativ istiqamətə getmək ehtimalı  yoxdur.

Əksinə olanda isə fərqli olur. Sizə çoxlu sayda misal çəkə bilərəm ki, bir çox gənc ətrafında hər cür insan olsa da, narkotik və ya digər pis vərdişlərdə aludəçilik funksiyasında rol almayıblar.

Bununla belə, işsizlik çox böyük faktordur. Çünki  gəncin iş tapa bilməməsi onun boş vaxtının səmərəli dəyərləndirməsi anlamına gəlmir. Çünki bu adam işsizdir, onun əlində bir sənəti yoxdur. Bu baxımdan belə bir çətin tendensiya yaranır ki, bunun da səbəblərindən biri kimi işsizlik göstərilir. Ona görə də, məncə, hər iki tərəfin arqumentləri tutarlıdır.

 

- Dünyada bütün təbəqələrdən olan insanlar üçün xarakterik problemlər var. Bəs Azərbaycan gəncinin problemi nədir?

 

- Çox yaxşı sualdır. Biz bu gün Azərbaycan gənci ilə Fransa gəncini eyni tərəzidə müqayisə edə bilmərik. Biz “Azərbaycan gəncinin problemləri yoxdur” desək, bu, absurd fikir olar. Bu problemlər müxtəlif istiqamətlərdədir.

Azərbaycan gəncinin təhsil problemləri, sivil mədəniyyət problemləri, işsizlik problemləri, təmsilçilik problemləri də var. Bu problemlər fonunda digər məsələyə də baxmaq lazımdır. Əgər problem varsa, onlardan çıxış yolları da var.

Bilirəm ki, bu gün Azərbaycanda bir çox problem gəncləri narahat edir. Təhsil haqlarının ödənilməsi ilə bağlı problemlər var. Bəzi gənclər bu pulu ödəyə bilmirlər, universitetdə təhsillərini yarımçıq qoyurlar.

Gənclərimizin iş tapmaqda problemləri var. Bəzi hallarda iş üçün onlardan böyük təcrübə tələb olunur. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bəzi şirkətlərin, qurumların hədəf və standartlarına gənclər cavab verə bilmir. Peşəkar göstəricilər olmadığı üçün biznes strukturları ya da başqa qurumlar gəncləri işlə təmin etməkdə maraqlı olmurlar.

Lakin düşünürəm ki, bizim kimi gənclərin də əsas rolu bundan ibarətdir ki, problemlərin hansısa bir hissəsini aradan qaldırmaqda yardımçı olaq.

 

- Sizin kimi təşkilatların başqa birinə maddi yardım etmək kimi bir hüquqi öhdəliyi yoxdur, lakin bu, mənəvi məsələdir. Bu mənada sizin təşkilat hər hansı gəncə maddi yardım edibmi?

 

- Biz daha çox sosial problemlərin həlli istiqamətinə baxırıq. Əslində biz maraqlıyıq ki, gənclərə maddi yardım etməkdən daha çox, onlara maddiyyatın necə qazanılmasını öyrədək. Əgər hansısa təcili bir məsələdirsə və bu maddiyyatla bağlıdırsa, onu həll etməyə çalışırıq. Bizim özümüzün aramızda olan gənclərin belə problemləri olub. Biz maksimum dərəcədə onlara kömək etməyə, əlindən tutmağa çalışmışıq.

Amma təşkilatın ana prinsipləri və mənim müəyyənləşdirdiyim hədəflərin içərisində əsas xətt budur: Çalışaq ki, gənclərə maddiyyatın necə qazanılmasını öyrədək. Bir gənc işsizdirsə və mütəmadi olaraq gəlib “mən işsizəm, məni işə düzəldin” deyirsə, biz müəyyənləşdirməliyik ki, o gənc bu işi qazanmaq üçün nələrsə edibmi? 4 il universitet təhsilində potensial təhsil almaqla məşğul olub, yoxsa günü çayxanada nərd, domino oynamaqla keçib? Bunlar hamısı müqayisəli standartlardır. Bu baxımdan biz birinci dənizdə üzməyi öyrənib, sonra dənizə girməliyik ki, normal üzə bilək.

 

- Gənclərimizin bir problemi də var, bu da dil bilgisi ilə bağlıdır. Məsələn, gənclərimiz neçə ay, hətta neçə il dil kursuna gedir, amma danışmaqda çətinlik yaşayırlar. Bu, xüsusilə komplekslə bağlıdır, onlar danışmağa qorxurlar. Bu gənclər blokadanı necə yarmalıdırlar ki, ya ölkə daxilində ya da dünya arenasında özlərini rahat ifadə edə bilsinlər?

 

- “İrəli”nin nəzdində dil kursları təşkil edirik. Tələblərdən irəli gələrək, rus, fransız, Koreya, ingilis dilini tədris edirik. “İrəli”də hər həftə müxtəlif qruplarda olan 100-ə yaxın gənc dil kurslarından yararlana bilirlər. Biz fərqli bir şey etmirik. Müxtəlif universitetlərdə dillə bağlı təhsil alan gəncləri bura dəvət edirik. Biz belələrini dəvət edirik və deyirik ki, gələcəkdə ingilis dili müəllimi olacağına görə auditoriya vərdişlərini mənimsəməlidir. Biz deyirik: “Sən heç zaman auditoriyaya girməmisən. Heç zaman da ingilis dilini öyrənə bilməyən, amma bu şansdan yararlanmaq istəyən gənclər var”. Biz belə gəncləri tapırıq və o müəllimə yönləndiririk. Yəni yardımçı olmağa çalışırıq. Dil bilgisi olmayan gənclər gəlib dil öyrənməyə çalışırlar. Eyni  zamanda ixtisası ingilis dili müəllimliyi olan, lakin heç zaman  müəllim kimi auditoriyaya girməyən gənc də pedaqoji bilik və təcrübələrini təkmilləşdirir. Onlar ilk addımlarını bizim qruplarda atırlar.

Azərbaycan gənclərinin dünya arenasında özlərini ifadə etməsinə gəlincə, düşünürəm ki, 5-10 il əvvəllə müqayisədə xeyli irəliləyiş var.

Başa düşmək lazımdır ki, bu gün rus, ingilis dili artıq prioritet deyil. Bu gün prioritet fransız, ispan, Koreya dilidir. Biz dünya üzrə olan istiqamətlərdə artıq fərqli yönlərdə dillər öyrənirik.

 

- Sizin təşkilatda Koreya dili də tədris olunur. Koreya dilini tədris etmək ideyası haradan gəlir?

 

- Biz mövzuları araşdırırıq. Nəyə görə Koreya dili? Çünki Azərbaycanda Koreyasevər gənclər qrupu var. Avropa həmişə bizim gözümüzün qabağında olub.

Koreya-Azərbaycan arasında olan sıx münasibətdən irəli gələrək, səfirliyin burada təşkil etdiyi proqramlar gəncliyin çox böyük marağına səbəb oldu. Biz də maraqlıyıq ki, günün tendensiyasına uyğun olaraq gənclərə nəsə verə bilək. Əgər günün tendensiyasının içərisində, Koreya dili varsa, niyə də onu gənclərə öyrətməyək?!

Düzdür, dil öyrənmək gənclər üçün çətindir. Gənc özünü ifadə etməkdən çəkinir, qorxur, stereotipləri qıra bilmir. Düşünür ki, fərqli bir dildə danışanda ona kimsə irad tutar. Amma tam səmimi deyirəm ki, dünyanın fərqli ölkələrindən gələn gənclərin əksəriyyətinə də onlara məxsus olmayan dildə danışmaq çətindir. Siz dili mükəmməl, peşəkar bilsəniz, görəcəksiniz ki, qarşınızda danışan insan heç də yaxşı danışmır. Məsələn, kimsə rusdur, amma rus dilində yaxşı danışa bilmir.

 

- Dediniz ki, Azərbaycanda Koreyasevərlər qrupu formalaşır. Bəs bunun səbəblərini araşdırmısınızmı?

 

- Əslində biz xüsusi bir səbəb axtara bilmərik. Bu gün Yaponiya da, Koreya da gedən tendensiyanın içərisindədir. Bir müddət əvvəl biz Avropaya inteqrasiya deyirdiksə, artıq, bunu demirik. Bu gün gənclərə Asiya ölkələri maraqlıdır – onların tarixini, mədəniyyətini, dilini öyrənməyə çalışırlar. Çünki dünyanın gedişatı bunu tələb edir. 5 il bundan qabaq Brüsselə, İtaliyaya, Fransaya səfər etməyi planlaşdırırdıqsa və bunu bir xəyal olaraq görürdüksə, bu gün həmin yerlər bizə maraqlı gəlmir. O yerlər bizə tez bir zaman ərzində təbliğ olunur.

İndiyə qədər Azərbaycandan Koreya, Yaponiyaya çoxu sahibkarlıq məqsədi ilə gedib. Amma bu ölkələrdə təhsil, proqramlar, xüsusi mədəniyyət formalaşıb. Bu gün Azərbaycan gənci maraqlıdır ki, gedib Koreyanı, Yaponiyanı görsün.

 

- Sizin təşkilatda dil öyrədən müəllimlərə ödəniş edirsinizmi?

 

- Bəli. Biz onlar üçün minimum əməkhaqqı nəzərdə tutmuşuq. Minimum ödənişlərlə biz bunları qarşılaya bilirik.

 

- Kommersiya sirri deyilsə, deyə bilərsinizmi nə qədər maaş ödəyirsiniz?

 

- Bu kommersiya sirri deyil. Bizim oradan təşkilat olaraq əldə etdiyimiz hər hansı qonorar da yoxdur. Biz müəllimlərlə şagirdlər arasında razılaşdırılmış qiymət əsasında maaşlarını veririk. Misal üçün, müəllim deyir ki, onun bir qrupa görə alacağı məvacib filan qədərdir. Məsələn, 8 dərs keçəcək və onun qarşılığında bu qədər məvacib alacaq.

 

- Bu təşkilatda əvvəllər dil kursları ödənişsiz idi. Sonradan format niyə dəyişdi?

 

- İddia olaraq bunu deyirəm ki, bu gün bizim dil kurslarına gələn gənclər Azərbaycandakı digər kurslarla müqayisədə ən minimum ödənişləri edirlər. Burada 5-10 manatdan söhbət gedir.

Biz özümüz də orta məktəbdə hazırlaşıb ali məktəbə qəbul ola bilərdik. Amma repetitor yanına gedirdik və müəllimlər bizi hazırlaşdırırdılar, məqsəd isə universitetə daha yüksək balla qəbul olmaq idi.

Hazırlığa getməyənlərin çoxu isə dərslərə çox məsuliyyətsiz yanaşır. Bizim kurslarını ödənişli etməkdə yeganə məqsədimiz dəvət etdiyimiz gənc müəllimlərin nəsə qazanc əldə etməsidir. Bir dili öyrənmək üçün ayda 5-10 manat vermək elə də böyük rəqəm deyil. Kommersiya məqsədli yerlərdə isə bu rəqəm çox böyükdür, gənclərin bu pulu verə bilməyəcəyi bir miqyasdadır.

 

- Sizə elə gəlmirmi, Azərbaycan gənclərinin, ümumiyyətlə Azərbaycan insanın əksəriyyəti özlərinə əziyyət vermək istəmir və fürsətcildir?

 

- Düşünürəm ki, Azərbaycanda gənclərin böyük əksəriyyəti fürsətcildir. Zamanın tələbləri dəyişdikcə, bizlər üçün yeni imkanlar, fəaliyyətlər yaranır. Vaxt var idi ki, Azərbaycanda könüllülük təcrübəsi çox yaxşı inkişaf edirdi. Bu gün Azərbaycan gəncinin istənilən halda motivasiyaedici gözləntiləri var. Düşünürlər ki, filan yerə gedirsə, sözün yaxşı mənasında oradan nə qazanacaq. Onun verdiyi həmin sualın fonunda avtomatik tələblər yaranır. Bu tələblərin qarşısında qarşılıqlı münasibətləri tənzimləməyə çalışırıq. Düşünürəm ki, gənclər sözün yaxşı mənasında çalışmalıdırlar ki, olduqları yerdə nəsə qazansınlar. Fürsətcil olsalar belə. Mənim üçün ən böyük intellekt, investisiya elm kapitalıdır. Hətta biz oradan maddi nəsə qazanmasaq belə, elm kapitalımızı inkişaf etdirməliyik.

 

- Ən böyük problemlərdən biri də müzakirə mədəniyyətinin çox aşağı səviyyədə olmasıdır. Müzakirə etikasının yaxşı olmaması qaragüruh formalaşdırır və nəticədə onların qarşısına intellektual immunitet olaraq çıxmaq da çətinlik yaradır. Səbəblər nədir, mütaliə azlığı yoxsa yanaşma kasadlığı?

 

- Mütaliənin azlığı da burada rol oynayır. Lakin əsas meyar başqa şeydir. Biz uzun müddət kəsimində həmişə neqativə meylli olmuşuq. Biz uzun müddət əsarətdə yaşamışıq. Bu da neqativ xəbərlərdən qorxu hissi yaradıb. Buna görə də, biz hər zaman neqativə köklənmişik.

Azərbaycanın müxtəlif regionlarında zəlzələ oldu. Azərbaycanda olan sosial şəbəkələrin çoxu zəlzələdən danışdı. Amma fərz edək ki, eyni adlı regionlarda 7 dənə xeyir iş, toy olub. Deyək ki, 7 gənc ailə həyatı qurub. 7 gəncin ailə həyatı haqqında tez-tez müzakirə aparmarıq, halbuki, bu xeyir işdir. Amma tez zəlzələ xəbəri neqativ olduğu üçün ona köklənirik.

Biz yaxşı mütaliə etmirik. Çünki bizdə insanlar oxumağa meylli deyillər. Biz kitabları az bir zaman ərzində vərəqləyirik. Son zamanlar kitaba maraq bir az artıb, insanlar oxuduqları kitabı paylaşırlar. Lakin mütaliənin az olması müzakirə meyarı yaratmır.

 

Müzakirə mədəniyyəti o zaman aşağı olur ki, qarşı tərəflər bir-birini görmür. Məsələn, siz mənə sosial şəbəkə üzərindən sual versəydiniz, canlı ünsiyyətdə olduğu kimi bu suallara cavab verə bilməzdim. Canlı ünsiyyət meyarı, insanların bir-birini görməsi, göz təması, jestlər verilən suallara cavabların nə qədər doğru olub-olmadığını göstərir.

Qarşılıqlı canlı ünsiyyət az olduğu üçün, sosial şəbəkələr bizim həyatımızın əsas hissəsinə çevrildiyi üçün real ünsiyyəti unuduruq. Bu zaman da bizim sağlam müzakirə haqqında mövzumuz olmur. Biz müzakirə də , tənqid də edə bilərik. Lakin təhqir yolverilməzdir.

Amma bunu da deyək ki, sağlam tənqidi də qəbul edən cəmiyyət artıq deqradasiyaya uğrayır. Çünki sağlam tənqid sosial şəbəkə üzərindən edilirsə, fikrin nə olduğunu tam izah etmək mümkün olmur. Çünki cümlədəki hissiyyatın nə olduğunu virtual aləmdə izah etmək olmur.

 

- Canlı ünsiyyət deyirsiniz. Amma sizlərlə müxalif gənclər arasında da canlı ünsiyyət zamanı da dərin uçurumun olduğunu sezə bilərik. Müxalif gənclər təşkilatları ilə canlı müzakirə keçirməyi planlaşdırırsınız?

 

- Dəfələrlə belə təşəbbüslər olub. Biz təşəbbüslərə açığıq. Mən və bizim təşkilatda yer alan gənclər  - fərq etmir. Çünki bizim üçün Azərbaycan gənci maraqlıdır. Bizim üçün həqiqətən də, Azərbaycan və onun dəyərlərini bilən gənclər maraqlıdır.

Nə zaman “gəlin bir masa ətrafına oturaq, filan məsələni müzakirə edək” desələr biz buna hazırıq.

 

- Onlara da eyni sualı versək, eyni cavabı verəcəklər. Yəni “biz təşəbbüslərə açığıq, amma qarşı tərəf yox” deyəcəklər.

 

- Xeyr elə deyil. Belə bir təşəbbüs olubsa da belə onu açıq şəkildə bildirsinlər. Bu gün vəziyyətə qarşı müxalif olmaq olar. Amma çox təəssüf ki, Azərbaycanda vətəninə, xalqına, dövlətinə müxalif insanları görürük. Bu əslində müxaliflik demək deyil. Dünya təcrübəsində müxalifətin nə olduğuna baxsaq və müqayisə etsək, görərik ki, Azərbaycanda o tendensiya yoxdur.

Bir insan öz millətinə, xalqına, dövlətinə qarşı necə müxalif ola bilərsən? Sən ancaq hansısa bir məsələyə qarşı müxalif ola bilərsən. Siyasi baxışlarına görə müxalif ola bilərsən.

Bizim üçün müxalifət tərəfindən siz dediyiniz təşəbbüs olmayıb. Əgər belə bir təşəbbüs olsa və müxalifətin gəncləri düşünsə ki, onlarla nəyisə müzakirə edə bilərik, biz buna açığıq.

 

- Söhbət Yeni Azərbaycan Partiyasının leksikonu ilə desək, radikal müxalifətdən gedir. Bu mənada radikal müxalifətə qoşulan gəncliyin uçurumda olduğunu deyə bilərikmi? Bilirsinizmi, bu sual niyə səsləndi? Çünki sizlər tərəfindən söylənən fikirlərə qulaq asanda adamda belə bir təəssürat yaranır ki, onlar uçurumdadırlar.

 

- Gəlin, “uçurumdadır” deməyək. Buna tamam başqa bir ad lazımdır. Radikal müxalifətə qoşulan gənclər müəyyən zaman kəsiyindən sonra başa düşürlər ki, olmaq istədikləri yerdə deyillər. Onlar başa düşürlər ki, onlardan istifadə meyarı kimi yararlanmaq istəyirlər. Bu gənclər artıq buna getmirlər. Sosial şəbəkələrdə görərsiniz ki, müxalifət adı ilə fəaliyyət göstərən, amma Azərbaycanın milli maraqlarına qarşı çıxan insanlar, qruplar mövcuddur. Gənci hansısa bir mitinqə aparıb əlinə Avropa İttifaqının bayrağını vermək müxaliflik deyil. Ya da əsgər ölümlərinə etiraz adı ilə şəhərin ortasına çıxıb şəhid anasının əlinə şəkil verib, onu Avropa İttifaqının nümayəndəliyinin ofisinin qabağına aparırıqsa, burada heç bir müxalifətdən söhbət edə bilmərik. Bu, sadəcə istifadə meyarıdır. Müxtəlif insanlar bizim gənclərdən istifadə etməyə çalışırlar. Bu da müəyyən zaman kəsiyində olur, gənclər bir müddət sonra hər şeyi anlayırlar ki, təmsil olunduqları təşkilatlar onlara yaxşı nəsə qazandırmayıb və qazandırmayacaq. Onlar düşünür ki, daha yaxşı işlərlə məşğul olub cəmiyyətə daha çox fayda verə bilər.

 

- Bəziləri elə düşünür ki, əsgər ölümləri ancaq Azərbaycan ordusunda baş verir. Halbuki dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrinin ordularında da belə problemlər mövcuddur. Bu mənada onların sırf Azərbaycan ordusu haqqında yaratdığı təəssürata sizlərin verdiyi reaksiya anlaşılandır. Sualımız isə belədir: insanlar əsgər ölümlərinə etiraz etməsinlərmi? Edirlərsə, bu, normal deyilmi?

 

-Əslində, əsgər ölümlərinə etiraz normaldır. Bizim təşkilat əsgər, vətənpərvərlik, cəbhə məsələlərini daim diqqətdə saxlayır. Son 2 ildə təşkilat və onun sıralarında olan gənclər hər il cəbhə xəttində olurlar. Mən özüm jurnalist dostlarla, millət vəkilləri ilə birgə əsgərlərlə görüşlərə gedirəm.

Əsgər ölümünə etiraz etmək mümkündür, çünki bilirik ki, Azərbaycanda demokratik bir mühit mövcuddur. Bu mənada bütün hüquq və azadlıqların qorunması meyarı vacibdir. Etirazın isə növləri və seçilmə vasitələri də çox vacibdir.

 

Bu gün “əsgər ölümlərinə yox” deyib, gedib Avropa İttifaqının qarşısında Azərbaycanın daxili ailə problemini kiməsə çatdırmaq istəyiriksə, şəhid anasının əlinə portret verib hansısa dairələrin qarşısına aparırıqsa, bu, yolverilməzdir. Bu, sadəcə o insanların, şəhid velideynlərinin həssas nöqtələrindən istifadə etməkdir.

Biz də istəmirik ki, əsgərimiz ölsün. Aprel döyüşlərindən sonra Azərbaycan və Ermənistan cəmiyyətlərini müqayisə edin. Yeganə bir fərq var. Biz bir şeyi, orduya könüllü qoşulmaq istəyənlərin qarşısını almağa çalışırdıq. Amma düşmən tərəfin cəmiyyəti yaxınlarını hərbidən çıxarmağa çalışırdı. Ermənistanda iğtişaşlar baş verirdi.

Bu gün isə Azərbaycanda vətənpərvərlik ruhunda olan istənilən gənc istəyir ki,  işğal altında olan torpaqlarımız azad olunsun.

 

- Qeyd edirsiniz ki, radikal müxalifət vətəninə, millətinə, dövlətinə qarşıdır. Şəxsən mən bilmirəm, onlar həqiqətən də hansısa qüvvələrin təsir dairəsindədir yoxsa yox. Amma onları da dindirəndə, vətənə, dövlətə bağlı olduqlarını söyləyirlər. Nədir milli maraqlara, dövlətə qarşı olmaq? Bunun çərçivələrini kim və necə müəyyənləşdirir?

 

- Gəlin belə müqayisə aparaq. Hamının ailəsi var. Biz ailə daxilində müxtəlif problemlər yaşayırıq. Bizim ailə problemi öz problemimizdir. Biz bunu gedib hansısa başqa bir ailəyə bəyan etmirik. Amma məişət zəminində hər bir ailədə problem yaşanır.

Azərbaycanın milli maraqlarına qarşı cəbhədə yer alan siz dediyiniz kontingentlə görüşəndə onlar belə deyirlər: “Biz Azərbaycanı, xalqı, milləti sevirik”. Lakin təsir dairəsində olan gənc ağ vərəq deməkdir. Ağ vərəqə siyasi tərəfdən nələr yazsanız, onlar da eyni şeyləri qavrayacaqlar.

 

Mənim tanıdığım yüzlərlə gənc var ki, onlar olduqları yolun yanlışlığını anlayırlar. İntellekti, düzgün düşünmək qabiliyyəti olan gənclər düşünür ki, ölkədə mövcud bir siyasət var, bu da Azərbaycanın müstəqilliyinin qorunmasına yönəlikdir. Atdığımız addımlar müstəqilliyə kiçik də olsa maneə yarada bilirsə, heç zaman vətənpərvərlikdən, xalqa, millətə xidmətdən danışa bilmərik. Biz düşünməliyik ki, Azərbaycanın təbliği və müstəqilliyinin qorunması üçün nələrsə edə bilərik. Vətənə, millətə bağlı olmaq dövlətə, dövlət siyasətinə bağlı olmaq deməkdir.

 

Gəlin, heç bir iş görməsək də, könüllü qaydada insanlara yardımlar edək. O qədər yardıma ehtiyacı olanlar var ki! Ancaq bəziləri bu istiqamətdə yer tapa bilmirlər, ümumiyyətlə bir iş görmürlər və “biz də vətənə xidmət edirik” deyirlər. Amma əslində belə deyil.

 

- Mirhəsən müəllim, yaxşı heç müxalifət olmasınmı?

 

- Olsun. Amma sağlam olsun.

 

- Sağlam, yəni necə?

 

- Sağlam tənqidlər etsinlər. Sağlam müzakirələri, sağlam gedişatları olsun. Bu gün bizim təhsildə, mədəniyyətə problem varsa, gəlsinlər bir yerdə danışıb müzakirələr aparaq. Ailənin problemi ailədə danışılmalıdır. Bu problemləri kənara çıxarıb, beynəlxalq təşkilatlardan qrant almaq məqsədi daşıyırıqsa, bu düzgün deyil.

 

- Anladıq, siz özünüz müzakirələrə açıqsınız. Amma gəlin bir məqamı etiraf edək: Televiziylar ya da bir çox mətbu orqanlar onlara şərait yaratmır axı, çıxıb fikirlərini bildirsinlər.

 

- Fikir ifadə etmək üçün artıq televiziyalara ehtiyac yoxdur. Bu gün informasiya-kommunikasiya, informasiya müharibəsi dövrüdür. Azərbaycan televiziya məkanına nə qədər çox baxılsa da, o qədər aktivlik kəsb etmir.

Televiziya kanalları özü də sosial şəbəkələrdən, saytlardan yararlanırlar. Müxalifət sosial şəbəkələrdən, Youtube-dan, internet televiziyalardan istifadə edib məqsədlərini açıqlayırlar. Onlar zatən istədikləri yerdə çıxıb fikir deyirlər. Onların qarşısında maneə yoxdur. O zaman maneə olardı ki, Facebook-a, Youtube-a giriş bağlanardı.

 

- Bəzən məmurların vətəndaşlara qarşı kobud münasibəti, məmur özbaşınalığı da insanları siz nəzərdə tutduğunuz radikal müxalifətə qoşulmağa vadar edir. Biz burada o insanları anlayıb, məmurları qınamalı deyilikmi?

 

- Hansısa bir insandan narazı qalmaq dövlətdən narazı qalmaq anlamına gəlməməlidir. Bir məmurdan narazı qalmaq, bizim hakimiyyətdən, dövlətdən narazı qalmaq kimi bir hədəfimiz olmamalıdır. Mən qəbul edirəm ki, bəzi məmurların hərəkətlərindən vətəndaşlar əziyyət çəkirlər. Vətəndaşların müəyyən problemləri bəzən çox çətin həllini tapır.

Cənab prezident məmurların vətəndaşlarla münasibətlərinə aydınlıq gətirilməsi üçün dəfələrlə göstərişlər verib. Bu göstərişlərdə əksini tapıb ki, vətəndaşları incitmək olmaz.

 

- Azərbaycandakı məhkəmə instansiyalarında vətəndaşın problemi həll olunmursa, o, Avropa Məhkəməsinə üz tuta bilər. Burada  bizim “problemlərimizi kənara çıxarırıq” deməyə haqqımız varmı?

 

- Məsələ Avropa Məhkəməsinə gedənə qədər çalışmalıyıq ki, Azərbaycandakı məhkəmə instansiyalarında problemi həll edək. Biz dəfələrlə mətbuatda görürük ki, hansısa məmur özünü yaxşı aparmayıb. Vətəndaş da hüquqlarını bilməlidir. Bilmirsə, vəziyyət çox çətindir. Vətəndaş bilmirsə ki, ilk növbədə Azərbaycanda ali məhkəmə instansiyalarında məsələni həll edə bilər, bu, problemdir. Bəzən vətəndaş olur ki, ortada müzakirə mövzusu olmayan bir məsələ ətrafında haqsız danışır. Çox təəssüf ki, bəzi məmurlar da vətəndaşları incidir. Bunlar reallıqdır.

 

- Aksiya deyərkən, adətən müxalifətin hərəkətləri nəzərdə tutulur. Halbuki, aksiya geniş anlayışdır. “İrəli” özü niyə aksiya keçirmir?

 

- Bizim keçirdiyimiz aksiyalar sosial yönümlü olur. Fləşmoblar keçiririk. Uşaqlar evərinə, qocalar evlərinə gedirik. Şəhərin müxtəlif yerlərində aksiyalar keçiririk. Bizim çox böyük aksiyamız da oldu. Bu, Heydər Əliyev Fondunun layihəsi çərçivəsində Avropa Oyunlarına dəstək üçün dostluq oyunları aksiyası idi. Şəhərin müxtəlif yerlərində idmanın təbliğinə yönəli aksiyalar keçirmişik. Sağlam düşüncəli aksiya niyə də olmasın?!

 

- İdman demişkən, özünüz də məşğulsunuz?

 

- Bəli, mən cüdo üzrə köhnə Azərbaycan çempionuyam. Hazırda aktiv olaraq idmanla məşğul deyiləm. Amma hər həftə futbol oynayıram. Əlavə vaxt tapanda isə, zala gedib orada məşq də edirəm. Tez-tez velosiped sürməyə çalışıram. Təbii ki, vaxtımız yetdikcə.

 

- Bayaqdan gənclərin mənəvi dünyası ilə bağlı problemlərdən danışırıq. Gənclərdə də piylənmə, kökəlmə gedir ki, bu da fiziki problemdir. Gəlin bu haqda da söhbət açaq.

 

- Əslində gənclər aktiv həyat seçmək haqqında özləri qərar qəbul etməlidirlər. Əgər aktiv həyata müəyyən şeyləri salmalıyıqsa, idman həyat tərzimizə çevrilməlidir. Şərt o deyil ki, gedib futbol oynayaq, zalda güləşək, boksla məşğul olaq. Çıxıb dənizkənarı bulvarda kilometrlərlə qaçmaq ya da sürətli yerimək özü də bir idman növüdür.

Bu gün idmana ümumilikdə böyük maraq var.

 

- İdmanla mütəmadi məşğul olan vaxtlarınızda dava etmisinizmi?

 

- O qədər dava etmişəm ki! Olduğumuz mühitdən də çox şey asılıdır. Yaşadığım məhlədə çox sayda davalar etmişəm.

 

- Davanı siz salırdınız?

 

- Mənim saldığım davalar olub. Eyni zamanda mənə qarşı da dava edənlər olub. Bunlar yeniyetməlik vaxtlarında olan şeylərdir. Təbii ki, sağlam idmançı bilməlidir ki, idman dava üçün deyil. Bu, sadəcə özünü müdafiə üçündür. İdman bizim sağlamlığımız üçündür, nə qədər çox idman etsək, o qədər sağlam olacağıq.

 

- Bu sualımız bir az qeyri-etik səslənə bilər. Ən çox döymüsünüz yoxsa döyülmüsünüz?

 

- Həm döymüşəm, həm də döyülmüşəm.

 

- Dünyanın neçə ölkəsində olmusunuz?

 

- 20-dən çox ölkədə olmuşam.Bütün MDB məkanını gəzmişəm. Amerikada, Koreyada olmuşam. Maksimum dərəcədə çalışıram ki, “İrəli”dəki gənclər dünya ölkələrini gəzsinlər. Çünki ölkələrdə olmaq özü bir təcrübədir. Yeni bir mədəniyyətdir, yeni bir öyrənmə meyarıdır.

 

- Azərbaycanda tələbələr oxumadan yaxşı qiymət almaq istəyirlər, üstəgəl də deyirlər ki, Azərbaycanda Qərb təhsil sistemi yoxdur. Bu, paradoksdur, çünki Qərb təhsil sistemi daha çətindir. Hər halda, Qərb təhsil sistemi Azərbaycanda tətbiq edilsə, tələbələrimiz buna hazır ola biləcəklərmi?

 

- Birmənalı tərəfindəyəm ki, Qərb təhsilini bizim təhsil sistemimizə tətbiq etsinlər. Hər kəsin yetişdiyi bir ev, ailə var. Azərbaycanda hər bir valideynin istəyi budur ki, övladı universitetə daxil olsun. Azərbaycan uzun müddət ərzində peşə ixtisaslarına yönəlik tərəfə getməyib. Bizdə peşə ixtisasının öyrənilməsi yeni-yeni başlayır.

Gəlin biz baxaq, görək ki, Azərbaycanda nə qədər peşə ixtisaslarını bitirənlər var ki, onlar uğurlu insandırlar.

 

Amma elələri də var ki, 4 il bakalavr, 2 il magistr təhsili alıb, amma heç bir uğuru yoxdur. Halbuki vaxtında peşə ixtisası ilə məşğul olsaydı, öz sahəsinə yönələ bilsəydi, o daha uğurlu kadr olardı.

 

Biz nə qədər çətinliyi, yeniliyi gətirib bura tətbiq etsək, görəcəyik ki, buna davamlı olmayan insanlar proseslərdən kənarda qalacaq.

Bu mənada öz təhsil sistemimizə hər yeniliyi əlavə edə bilmərik. Çünki öz dayanıqlılıq qabiliyyətimiz adekvat deyil. Dayanıqlılıq qabiliyyətimizi bilməliyik. Başa düşməliyik ki, bu, hara qədərdir.

 

Lakin başqa bir təcrübə də var. Azərbaycandan xeyli sayda gənc xaricdə təhsil alır. Azərbaycanlı gənclər xaricdəki universitetlərdə dayanıqlılıq göstərib, təhsil alıb, oranı müvəffəqiyyətlə bitirib, Azərbaycana geri dönür. Deməli bunu bizə də tətbiq etmək olar, amma etiraf edək ki, dayanıqlılıq çətin bir gedişatdır.

 

- Səhv etmirəmsə, 2015-ci ildə ailə həyatı qurdunuz. Övladınız varmı?

 

- Bəli, bir qız övladım var. Adını Məryəm qoymuşuq.

 

- 2020-ci ildə parlament seçkiləri olacaq. Deputatlığa namizədliyinizi verməyi düşünürsünüz?

 

- 10 ildən çoxdur ki, ictimai-siyasi fəaliyyətlə məşğulam. Heç zaman xüsusi ambisiyam olmayıb ki, hansısa bir vəzifəyə gedim. Ya da parlament seçkilərində təmsil olunum. Düşünürəm ki, mən gənclərə daha çox yararlıyam. Gənclərlə birgə daha böyük layihələrə xeyir verə bilərəm.

 

- “İrəli” də əməkdaşlarınıza maaş verilirmi?

 

- Verilir.

 

- Eşitdiyimizə görə, qənaətbəxş deyil. Öz dilinizdən eşidək, məvaciblər qənaətbəxşdirmi?

 

- Mən bilmirəm, siz haradan bu məlumatı almısınız ki, “İrəli” də maaşlar aşağıdır. Biz ictimai fəaliyyətə qoşulanda təşəbbüsləri dəstəkləmək üçün öz cibimizdən pul xərcləyirdik. Bu gün isə vəziyyət dəyişib. Gənclərin istəkləri də artıb və bunu qarşılamağa çalışırlar. Maksimum dərəcədə gəncləri olduqları yerə qədər motivə edə bilərik. Çünki qanunvericiliklə biz bura işçi götürə bilmərik. Amma düşünürük ki, daha yaxşı maliyyə imkanları tapa bilsək, yeni donorlar qazana bilsək, işlərimizi daha da genişləndirərik. Bizdə əsasən motivasiya sistemidir. Əgər nə qədər yeni təşəbbüs, layihə ilə çıxış ediriksə, o qədər də çox qazanırıq. Buna görə deyə bilmərik ki, “İrəli” də hansısa bir üzvün stabil maaşı var. Nə qədər çox işləyiriksə o qədər çox qazanırıq. İş yüküm və qabiliyyətim çoxdursa, o qədər də daha çox əməkhaqqı alacağam.

 

- “İrəli”nin keçmiş sədrləri ilə əlaqələriniz varmı?

 

-  Hal-hazırda yaxından və uzaqdan hər hansı bir əlaqəm yoxdur.

 

- Səbəbi nədir?

 

- Çünki onlarla hər hansı mühitdə rastlaşmırıq. Mən onları ictimai tədbirlərdə görmürəm və ya başqa bir yerlərdə rastlaşmırıq.