Modern.az

Qulu Ağsəs: “Oxucunu itiririk, cəhənnəmə ki... “ - MÜSAHİBƏ

Qulu Ağsəs: “Oxucunu itiririk, cəhənnəmə ki... “ - MÜSAHİBƏ

17 Yanvar 2011, 14:45

“Ağlı başında olan arvadın heç biri şair və ya yazıçı ərindən məişət problemləri barədə soruşmaz”


Modern.
az saytı tanınmış şair Qulu Ağsəslə müsahibəsini təqdim edir.  

Qulu Ağsəs 20 aprel 1969-cu ildə Ağdamda doğulub. “Sənsən hər yer” və “Nöqtələr” şeir kitablarının müəllifidir. Prezident təqaüdçüsüdür. “Ulduz” jurnaının baş redaktor müavnidir.

- Sizcə şair doğulurlar, yoxsa olurlar?

- Orta məktəbin hümanitar fənlərini yüksək qiymətlərlə oxumaqla, Azərbaycan Dövlət Universitetinin filolologiya fakültəsini bitirməklə şair olmaq olmaz. Bilirsən, şairlik hava kimidi:  gah olur, gah da olmur. Hava yoxdursa, ölməlisən, yaşıyırsansa, deməli hava var. Mənim fikrimcə, bu fikri təkzib eləməkdən ötrü növbəti fikir yaranmayıb hələ.

Bu fikri xüsusilə son zamanlar poeziyaya gələn kütləvi axın təsdiqlədi. Hamı başladı yazmağa... Məlum oldu ki, şerin qayda - qanunu bilənlər, modernliklə nəzəri əsasların, posmodernizmlə nəzəri ideoloji əsasları yüksək səviyyədə qavrayan erudusiyalı intellektual adamlar boş-boşuna şeirlər yazmır. Şeir ilk növbədə öz ana dilinin məsuludu. Əsil şeir odur ki, onu başqa dillərə çevirmək mümükündü. Əgər mən şeiri dilin üstündə yox, dilin qırağında yaradıramsa, o batdı getdi... Bunu bir dəmiryolu kimi təsəvvür etmək olar. Dil özü bir dəmir yoludu. Biz şeirləri bu “relsin” üstünə qoyanda yol nə qədər uzanırsa, şeir də o qədər gedəcək. Əgər şeiri kənara qoymuşuqsa, onlar yanlarından ötən şeirlərə əl eləməklə məşğul olacaqlar. Bu gün Azərbaycanda baxıb əl olunası yüzlərlə, minlərlə “poetik” nümünələr yaranır. Amma onları həqiqətən də əsil  şeirdən ayırmaq çox çətindi.

- Hər bir şeir həmin xalqın dilinin üslubunda yazılır?

- İstənilən tərcümə qüsurludu. Dünya ədəbiyyatı ifadəsi özü də qüsurludu. Hər bir ədəbiyyatın cəmi bir neçə şah mövzüsü var. İnsanlar hər yerdə eyni cür ağlayırsa, eyni cür gülürsə, eyni cür atılırsa, eyni cür xəyanət edir, eyni cür sevişirlərsə, bu elə bütün ədəbiyyatın mövzusudu da.. Əgər belədirsə o zaman “dunya ədəbiyyatı” deyilən bir anlam hardan peyda olur? Guya biz dünya ədəbiyyatına çıxmaq istəyirik. Bu cür ifadələr mənə çox qəribə gəlir. Yaxşı ədəbiyyat və anti-ədəbiyyat var. “Dünya ədəbiyyatı” anlayışı o qədər də mənə çatmır. Mən ədəbiyyat dünyasında olmaq istəyirəm, dünya ədəbiyyatında isə yox. “Dünya ədəbiyyatı” ifadəsi qüsurlu ifadədi. Biz dünya suyu, dünya havası demirik axı...

- Bəlkə “dünya ədəbiyyatı” anlayışı özünü təsdiqlə bağlayıb?

- Məncə o ədəbiyyatda reklamla bağlı bir ifadədir. Ədəbiyyat dünyası daha böyük anlayışdır.

- Son illər dünya ədəbiyyatında bir siyasiləşmə tendensiyası hiss etmirsiniz?

- Dünya ədəbiyyatında siyasiləşmə motivlərini hiss etməmək mümkün deyil. Dünya ədəbiyyatı adı ilə bu gün bukmeyker kontorları səviyyəsində təbliğatı aparılan, çox asanlıqla bestsellerə çevrilən əsərlər hardansa idarə olunur. Xüsusilə son illərin ədəbiyyat sahəsində verilən Nobel mükafatıları birmənalı olaraq siyasi yük daşıyır. Yəni hansısa ölkənin tutduğu mövqeyə görə bu mükafatlar təqdim olunur. Məsələn, insan haqları uğrunda mübarizəyə görə, Nobel mükafatı verilimiş azərbaycanlı Şirin İbadiyə bu mükafatın verilməsi İrana olan antipatiyadan irəli gəlir. O qadın Nobel mükafatınını əsasnaməsində nəzərdə tutulan  heç bir bəndə uyğun gəlmir. Sadəcə, İrandakı insan haqları ilə bağlı problemləri qabartmaq və bununla da beynəlxalq təzyiq göstərmək üçün bu adı İbadiyə veriblər. Ədəbiyyatda bu müşahidə edilir. Mən həmişə demişəm ki, Orxan Pamuka verilən Nobel mükafatı ermənilərin və kürdlərin payıdır. Pamuk Türkiyədə erməni soyqırımının olduğunu və kürdlərin huquqlarınn pozulması ilə bağlı fikirləri dəstəklədi. Bu dünyanın xoşuna gəldi. Odur ki, ədəbiyyata basqıların olması faktdır. Bilirsinizmi, əvvələr dünyanı ədəbiyyat idarə edib, indi siyasət idarə edir. Həm də idarə etməklə kifayətlənməyib, indi eləmədiyi dövrün hayfını alır.  Əslində siyasət özü də sözdür. İndi elə bil bil siyasi söz ədəbi sözdən intiqam alır. Mən mükafatlara o qədər də ciddi baxmıram. Mükafat yaxşıdı e...

- Bəs şair nə ilə seçilməlidir?

- Bayaq dediyim, o “poetik” nümünələr yaradanlar var ha.. Şeirin konsepsiyasını, nəzəriyyəsini bilənlər... Onlar da bilir ki mükafat hər şeyi həll etmir. İstedadsız adam özü də bilir ki, istedadı yoxdur. Ona görə mükafatla-zadla adam aldatmaq, gözə kül üfürmək əbəs işdir. Hamı içində bilir ki, o nə edib və nə edə bilər. Hüdudları hardadı...  Bir də bizim sevdiyimiz adamların adı qarşısında Nobel mükafatı yoxdur. Nizami Gəncəvinin, Füzulinin nə “xalq şairi” fəxri adı var, nə də “Tərəqqi” medalı verilib. Dünyanın böyük ədəbiyyat adamlarının çoxunun orden-medalı, fəxri fərmanı olmayıb ki... Yazıçının, şairin orden-medalı onun istedadı və onu realizə eləmək bacarığıdır.

- Ədəbi cəhətcə savadlı cəmiyyətin vacibliyi ortaya çıxır...

- Vallah bəzən deyəndə adamaların xətrinə dəyir. Mən xalqımı çox sevirəm. Amma müəyyən şeylər var ki, onu xalqa etibar eləmək olmaz. Məsələn, ədəbiyyatı... Onu  xalqa etibar eləmək olmaz. Qətiyyən olmaz. Mən yazdığım şeiri 2-3 adam anlayırsa, yerdə qalan adam üçün şeirim anlaşılmazdırsa, bu mənim günahım deyil. Xalqı günahlandırmıram e.. Günah deməli fərdlərdədir. Xalq üçün gözəl ədəbi nümünələr var.  Məsələn, toyxana şeirləri, Qarabağın işğalı, Ağdamın qayıtmağı... Populyar bir cümlə var ağız ədəbiyyatında. Qaçqın toylarında ən çox deyirlər: “Bir qarış torpağı da vermərik...”. Bu şüarçı ədəbiyyatdı. Bu ədəbiyyatı fərdi-kütləvi ədəbiyyat adlandırmaq olar. Lakin əsl ədəbiyyatın, ciddi sözün mayeyi-cövhəri tamam başqadır. Mən ədəbiyyatda, mətn üzərində, misrada “sürünməyi” görəndə düşünürəm ki, bunu yazan adam təkcə talantlı deyil, həm də sözün variasiyalarının ən sonuncusunu tapmış adamdır. İstedadlı olduqdan sonra yazmağa nə var ki? Yazdıqlarını pozmağa, redaktə eləməyə, öz-özünü aldatmamağı bacarmaq lazımdır. Əsl nümünə odur. Mən bilirəm ki, bunu yazacağam, hamı da bəyənəcək. Amma mən həm də bilirəm ki, bu mənim ağlıma gələn birinci variantdır. Mənim fikrimcə, şeiri birinci variantda yazan adam öz istedadına, qələminə xəyanət edən adamdır.  Söhbət istedadlı adamdan gedir ha... O bütün variantları götür-qoy eləməli və ən axırıncı variantı yazanda bilməlidir ki, nə yazır. Mən hər bir şeirin, essenin variantlarının hər biri üzərində düşünürəm, axırıncı variant üzərində dayanıram, qeydlərimi edirəm. Oturub yazanda heç bir düşündüyümə dəxli olmayan variant yaradıram. Özüm-özümü heyrətləndirirəm. Əgər hər birinci variantda yazdığım şeirləri çap etsəm, o zaman hər il qalın-qalın kitablar buraxdıraram.  Mən həmişə özümü yazmaqdan qoruyuram. Deyirəm ki, Allah, elə elə ki, mən az yazım. Əvvələr mən gündə 15-20 şer yazırdım. O məsuliyyəti hələ duymurdum.
 

-Bu məsuliyyət nədən doğur?

- Nədən doğacaq? Qorxudan..

- Qorxudan????

- Bəli. Biz Allahı qorxudan sevirik. Söz də Allah kimidir. Sən yazanda bilirsən ki, bu sözlə heç nə edə bilməzsən. O biri ilə də.  Bax o zaman insanda qorxu yaranır. Bilmirəm, ona məsuliyyət deyək ya qorxu. Əşşi, lap axırda oxucunu aldadıb deyə bilrik ki, sevgidən yaranıb. Sevgi asan şeydir ee... Vurulursan, çıxır gedir işinin dalınca. Amma qorxu... Bu çətin məsələdir. Qorxudan xilas olmaq lazımdır. Sevgi ilə yazmaq asandır, qorxu ilə çətin. Qorxu ilə yazanda bilirsən ki, bax bu söz yerində oturmayıb, bu söz saitlə başlaya bilər, bir misrada 4 kar samit ola bilməz.

- Böyük ədəbiyyat qorxudan yaranıb deyirsiz?

- Bilmirəm. Məncə yazıdan çəkinmək lazımdır. Dünyanın darvazasına nə ki yazılmalıdır, bax onu yazmq lazımdır.

- Azərbaycan ədəbiyyatının son 10 ili barədə müxtəlif rəylər var. Bədbin və nikbin mövqelər arasında ədəbiyyatın bu 20 ildə inkişafını və ya əksinə gerilədiyini deyənlər var. Mübahisələrdə qəribə bir motiv var: yazıçılar deyir kitab oxuyan yoxdur, oxucu deyir yaxşı kitab yazılmır. Bu mübahisələrin əsası varmı?     
  

- Ağlıma maraqlı bir fikir gəlmişdi. Oxucu deyir yazan yoxdur, eləmi? Biz mübahisə edirik. Mən də deyrəm ki, oxucu oxumur. Axırda mən nümunə üçün kitabımı göstərib deyirəm ki, oxu. Oxucu yenə dirəşir ki, sən yazmırsan. Oxucu ilə razılaşmaq olar ki, bəlkə də onun oxumaq istədiyi yaxşı əsərlər azdır. Mən də bu iradla razılaşıram. Azdır. Amma axı az “yox” demək deyil. Oxucu axı azı da oxumur. Oxuduğu azın bir qismi də əsasən zay əsərlər olur. Son 20 ildə şeir yazılmış disklər buraxmağa başladılar. Hesab elədilər ki, bu informativ yenilik kitab oxumaq istəməyən kəsim üçün müsbət nəticə verər. Disk çıxdı. Amma kimlərin? Meyxana deyənlərin, ara şairlərinin, Eyvaz adlı birinin dolanışıqdan-zaddan yazdığı şeirlər.. Bütün maşınlarda bu şeirlərə qulaq asırlar.  

- Bəlkə oxucunun ədəbi zövqü elə budur... Onsuz da bizə sovet hakimiyyəti qəzeti zorla abunə edirdi, kitabı da belə oxudurdu....

- Məncə ədəbiyyat indi təbii halına gəlir. Son illər ədəbiyyatın ən gözəl günləridir. İndi məlum olur ki, Azərbaycanda istedadlı yazıçı qədər də istedadlı oxucu var. Niyə zorla hamıya kitab oxutmaq istəyirik? Oxumur da, qardaş.. O mənim şerim olmadan ərə gedir, arvad alır, maşın sürür, “QAİ”yə pul verir. Mənim yaradıcılığımın onun həyatına bir təsiri varmı? Yox. Onda niyə məni oxumalıdır? Biz deyirik ki, Füzuli şeiri dünya ədəbiyatında nadir hadisədir. Avropa Füzulini oxumadan dünya nəsrinin şedevrini yaradıb. Bizim yazdığımız bu günkü insanın həyatına təsir eləmir. Eləmir də, qardaş...

- Niyə təsir eləmir? Bəlkə xalqın “giriş kodu”nu itirmisiniz...

- Ona görə ki, əvvələr Səməd Vurğun Sarvandan şer yazırdı, səhər ona Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adı verirdilər. İndi dağı əli ilə yaran adam barədə dastan da yazsan, xeyri yoxdur. Çünki bilir ki, heç kim onu çağırıb deməyəcək ki, bala, səndən şeir yazıblar. Əvvələr sovet ideologiyası ədəbiyyatın üzərində dayanmışdı. Şair unvermaq müdirinə həcv yazsa idi, həmin müdiri işdən çıxarardılar. İndi unvermaq müdirinə şeir yazsan, “oxarana”ları gəlib səni şil-küt edər ki, nə ixtiyarla kişinin adını çəkmisən. Ədəbiyyatla kütləvi oxucu ayrılıb. Bu təbii bir şeydir. Bilirsiniz, mən buna təbii baxıram. O qədər itkilərimiz var ki, atamızı, anamızı itiririk, torpağımızı, yaxınlarımızı... Oxucunu itiriririk cəhənnəmə ki...

- Bəs ədəbiyyat itirmir..?

- Yox.

- Bəs onda kimin üçün yazırsınız?

- Az sayda insanlar üçün. Mənim sonuncu kitabım 250 nüsxə ilə çıxıb.

- Bu yaxşıdır?

- Bu əladır. 500 nüsxə olsaydı, deməli yarısı bu günə kimi qalırdı. 1000 olsaydı ona-buna yalvaracaqdım ki, sən Allah, gəlin kitabımı götürün.

- 250 nəfərlik oxucu dairəsində tanınmağınız sizin üçün yetərlidir?

- 250 nəfərin ətrafı da var axı. Yayılır, tanıyırlar. 250 real oxucu əlavə onlarla oxucu deməkdir.  Alıcı bir adam ola bilər. Məsələn, əvvəl “Azərbaycan” jurnalını kənddə bir adam alırdı, bütün kənd oxuyurdu. Mən də istəyərəm kitabımı çox adam oxusun. Kitabıma heç bir reaksiya yoxdursa, nə mənası var yüksək tirajın?

- Belə bir cəmiyyətdə yaşamaq sıxmır sizi?

- Yox.. Əksinə mənim üçün çox rahatdır. Mən həmişə demişəm ki, ədəbiyyat insanları təkləyib məğlub etmək sənətidir. Ədəbiyyat kütləvi hucum silahı deyil. Bunun gözəlliyi budur ki, zəifi deyil, güclünü məğlub edir.

- Bəs ədəbiyyatda “səndən əvvəlkilər” sindromu hansı rolu oynayır? Bu sahənin zövqü-səfasını çəkərək yaşayanlar sayağı bu peşənin, necə deyərlər “dadını çıxarmaq” hissini deyirəm. Arxiv lentlərinə baxanda Səməd Vurğunun, Süleyman Rüstəmin zala toplaşan minlərlə adamın qarşısında çıxış etməsi populyarlığı və hörməti  sizə də nəsib olması arzusu oyatmır?

- Sələflərimizi mütləq oxumalıyıq. İdeoloji yükü kənara qoysaq, Süleyman Rüstəmin çox gözəl şeirləri də var. Camaatın alqışına gələndə isə o, kinoxronikalarda əl çalanlar, səhər saat 5-dən gecə saat 11-ə qədər tarlada pambıq yığan insanlardır. Əgər fasilə verib onları kiminləsə görüşə aparıblarsa, onların yerinə kim olsa, bərkdən əl çalar. Təki 2 saat tarlada qızmar günəş başını deşməsin. Heç onların orada çoxunun qulağı eşitmir.

- İlk şeirinizi nə zaman yazmısınız?

- Çoxdan...1978-ci ildə...1980-ci ildə də çap olunmuşam.  İlk şeirim “Azərbaycan pioneri” jurnalında çap olunub. Lenin haqqında. Əla şeir idi. İndiyə qədər yadımda qalıb. Axırı belə idi:

Onun məhəbbətindən nə ürək, nə göz doyur
Bizim hər işmizə Lenin baba göz qoyur...

Bu şeirdən sonra həngamə oldu. Min dənə məktub aldım. Rayonda mənimlə ayrıca görüş keçirdilər. Kostyum bağışladılar, radioda çıxış etdim. Rayonun 1-ci katibi mənimlə görüşdü. Məktubların ardı-arası kəsilmirdi. Dağıstandan, Gürcüstandan, Ermənistandan, Azərbaycanın hər yerindən məktub alırdım. Hamı mənlə tanış olmaq istəyirdi. Çox təəssüf ki, sandıqda saxladıqlarımın hamısı rayonda qaldı. Rayonu ermənilər işğal edəndə, onları gətirə bilmədim.

-  Evdə necə reaksiya oldu? Sizi kosmonvat görmək istəmirdilər?

- Anam məni həkim görmək istəyridi. Mənə “Qulu həkim” deyirdi. Şeir çıxandan sonra gördülər ki, mən day həkim olan deyiləm. Deyim ki, rayon qəzetində məni işə götürdülər. Lenin kimə nə kömək eləmişdi, bilmirəm, amma mənə şəxsən bir proletar kimi çox xeyri dəydi.
Sevgi şeirləri də yazırdım. Kəndimizdə neçə-neçə qız mənim yazdığım sevgi şeirləri ilə ərə gedib. Kim-kimi sevirdi cumurdu üstümə ki, qadan alım, Qulu, yanıram, bir şeir yaz. Elə eqoist qızlar var idi ki, oğlana deyirdi yaza bilirsənsə, özün yaz, məni Qulunun şeiri ilə bişirmə....

- Böyük ədəbiyyata hansı şeirlə gəlmisən?

- Vallah hələ bilmirəm gəlmişəm ya yox. O zaman “Ulduz” jurnalında şeirlərim çap olundu. 90-cı ildə.

- Soyadınız  necədir?

- Ağsəs. Atamın adıdır. Bunu özümə soyad götürmüşəm. Rəsmişədirə bilsəm, elə yazdıracağam.  
Əvvəlcə Ağsəs adı ilə qoymurdular yazmağa. İlk şeirim Zeynalov imzası ilə çap olunub. Sonra Qulu Baxış imzası ilə. Mənə deyirdilər Ağsəs olmaz, türk adıdı. Sonra yavaş-yavaş hər şey yoluna düşdü. 1993-cü ildə Salamla mən mükafat aldıq. Böyük hay-küy düşdü onda..

- Səsin rəngi olurmu?

- Əlbəttə...Səsin 49 rəngi var. 7 rəngi var, 7-sinin də yeddi çaları var.

- Bu günə qədər neçə  şeir yazmısınız?

- İndiyə qədər çox. Amma ən azı çap olunub.

- Razı qalmadığın şeiriniz olubmu?

- Bəli. Xoşuma gəlməyən şeirlərimi çap eləmirəm. Mənim daxilimdə sovet hökümətinin senzurası hələ durur. “Generalı”, “polkovniki”, “söz gəzdirəni”... Hər biri necə lazımdı... Bütün yazılarımı onların “sərəncamına” verirəm.

- Şeirləriniz başqa dillərə tərcümə olunubmu?

- Hə, olunub. Rus, özbək, gürcü, ukrayna, polyak dilinə tərcümə ediblər şeirlərimi. Türk dili daha demirəm, çünki tərcüməyə ehtiyac olmayıb.

- Tərcümə olunmuş şeirlərinizə qulaq asanda hansı hissləri yaşayırsınız?

- Ağlıma gəlir ki, onlar mən deyiləm. Tərcümələr heç vaxt məni qane eləməyib. Türkiyədə xahiş elədim ki, şeirlərimi olduğu kimi versinlər. Mən dilin qatında yazan adamam. Odur ki, tərcümələrdən razı qalmıram.

- Bir ara Allaha müraciətlə bir neçə şeiriniz çıxdı. Sizi yaradana belə üz tutmağa nə vadar etmişdi?

- O zaman mən Allahın varlığını öyrənmək istəyirdim. Varmı, yoxmu? O şeirlər mənim Allaha suallarım idi. İndi daha mən o şeirləri yazmıram. Demirəm ki, cavabları tapdım. Amma sonradan başa düşdüm ki, bu sualları vermək lazım deyil. O bir mərhələ idi, oldu, yazdım...

- Hazırda yazılan şeirlərdə nə üstünlük təşkil edir: sevgi, yoxsa qüssə?

- Mən nəyi isə ünvanlayıb yaza bilmirəm. Mən ancaq şeir yazıram. Bu şeir hər şeydən ola bilər.

- Bəs nədən ilhamlanıb şeir yazırsınız?

- Bilirsən, mən ədəbi fokusu tuşlayanda konkret obyektə tuşlamıram. Nə varsa, hamısı o fokusdan gəlib keçir. O bir hava kimdir. Hər şey əladır, yaxşıdır, bir də görürsən ki, bütün günün burnundan gəldi. “Uje” bilirsən ki, yazmaq lazımdır... Yazıb qurtarandan sonra başa düşürsən ki, təzyiqin – filanın yox imiş.. Yazmaq lazım imiş...

- Sonuncu şeri nə vaxt yazmısınız?

- Ötən ilin sonunda. Dekabr ayında. Mövzusu? Vallah şeir idi də.. Şeir haqqında şeir.

- Sizcə, bizim şeirdə bütün sözlər işlənib, yoxsa hələ var?

- Yox, işlənməyən sözlər hələ var. Şeir dil hadisəsidir. Dil inkişaf elədikcə, təbii sözlər də artıb gəlir. Gör son zamanlar dilimzə nə qədər söz gəlib: telefon, sms, feysbuk, çat, email...

- Onlardan istifadə etmək olar?

- Yerində işlənə bilsə hə....

- O gün bir aşıq “ekrana bax, ekrana” deyə çalıb oxuyurdu....

- O aşıq deyil. Bizdə ümumiyyətlə aşıq yoxdur. Aşıq çalan, oxuyan və yazan adamdır.  Bizdə saz çalana aşıq deyirlər. O sazçalandır... Sazın mistikası var, mən ona inanıram. Amma bu aşıqlar inanmır. Saz baş kəsməyin qabağını, sülhə çağıran, eyni zamanda davaya aparan, cəng eliyən alətdir. Saza qulaq asıram. Amma çörək yeyəndə aşıq gəlsə, heç nə. Bundan sonra üç ay sazdan uzaq qaçıram. Restorana, süfrəyə də aşıq gəlib saz çalar? 

- Deyirlər qadağalar ədəbiyyatı inkişafa aparır. Bu düzdür?

- Bəli. Qadağalar dövründə ədəbiyyat inkişaf edir. Ölkədə əgər hər söz deyilirsə, sən nə yazasan? Bu gün yazmaq çox çətindi. Bizim dolayısı ilə dediyimiz sözü adamlar adı ilə çağırır.

- Bu günkü Azərbaycan ədəbiyyatının qəhrəmanı kimdir?

- Ədəbiyyatın qəhrəmanları elə ədəbiyyatı yaradan adamların özləridir. Hansı ki bu vəziyyətdə də yazırlar. Oxuyan yox, qiymət verən yox... Kitablarımız satılmır. Heç bir gəlirimiz yox. Beynimizin məhsulunu satıb dolana bilmirik. Qərbdə ədəbiyyat təsərrüfat, yazıçı da təsərrüfat başçısıdır. Avropada yazıçı kitabı yazandan sonra qeyd edir ki, işıq yandırmışam, qazda isinmişəm, xeyli pulum çıxıb. Kitabını çıxaranda xərclərini-borclarını hesablayıb nəşriyyata deyr ki, qardaş bu qədər xərcim çıxıb, tutaq ki 30 min dollar qonarar istəyirəm. Biz nə yazsaq da, alan yox, oxuyan yox. Ədəbiyyat şöhrət  və pul gətirmir.

- Bəs Çingiz Abdullayev?

- O rusdilli yazıçıdır, kitablarını da burda yox, xaricdə satır.

- Bəlkə ona görə ortada əsəbi və çılğın bir ədəbiyyat var?

- Ədəbiyyat əsəbi olmalıdır. Sakit, qoyun kimi başını aşağı salmaqla nə ədəbiyyat olar? İnsanın bu halıdır da ədəbiyyat. Düzdü, bu əsəbin içində yazarın maddi durumunun yaratdığı acıq da var.

- Bəs şairlər məişət problemlərini necə həll edirlər?

- Lap yaxşı. Ağlı başında olan arvadın heç biri şair və ya yazıçı ərindən məişət problemləri barədə soruşmaz. Çünki bilir ki, mənası yoxdur. Mən bazar-dükana gedirəm hərdən. Daha məndən maşın istəsin, ev istəsin. Xeyr. Bu bizlik deyil. Bu məsələ biryolluq həll olunub.

- Şeiri qələmlə yazırsınız, yoxsa kompüterdə?

- Şeirlərini kompüterdə yazan şairlər də var. Mənimki qələmdi. Mən “kompüterdə şeir yazmaq olmaz” inancındayam. Qələmin yerini heç nə verməz. Bax, barmağımın “mazolunu” görürsən. İki dəfə kəsib atmışam. Qələmlə yazmaq ayrı aləmdir. Odur ki, əlyazmalarım yaman gündə olur.    
Kirill əlifbası ilə sürətlə yazıram. Latında bir az ləngəm.

- Evdə yaradıcılığa müdaxilələr olmur? Şairliyiniz həyat yoldaşınızı bezdirmir?

- Yox. Evdə elə ikimiz də yazırıq. Düzdür yaradıcılığımız ayrı-ayrıdır. Bir-birimizin yaradıcılığını bəyəndiyimiz, bəyənmədiyimiz məqamlar da var. Bizdə “evdə ev söhbəti”, “işdə iş söhbəti” kimi bölgülər yoxdur. Elə evdə də bir-birimizi qırırıq.

- Qarabağ müharibəsi barədə nəsə yazmaq fikriniz varmı?

- Neçə ildir istəyirəm bu barədə yazam. Bilmirəm nə olacaq. Gözləyirəm müharibə qurtarsın. Mənim yazmaq istədiyim yazıda kənddə gedib görmək istədiyim yerlər çatışmır. İstəyirəm o yerləri işğaldan sonra gedib görəm. Mənə maraqlıdır, evdən çıxanda dünya ədəbiyyatı kitabxanısını gizlətmişdim. Maraqlıdır, görən ermənilər həmin kitabları tapıblarmı? Telefon dirəyinə söz yazmışdım, görən dururmu? Həmin yazıya mane olan çox şifrələr var. Tragikomik bir əsər olacaq. Bizim rayonda ömründə boksun nə olduğunu bilməyən adamı Avropa çempionatına aparıb rinqə çıxarmışdılar.. Gülürsən.. Bunların hamısının tamamı üçün müharibə başa çatmalıdır.

- Rayonunzu tez-tez xatırlayırsınız?

- Tez-tez. Yerlərdən çox adamları ilə yadıma düşür. Adam var evinin dağıldığını gözləri ilə görüb. Mən bilmək istərdim ki, müharibə bunun özündə nəyini işğal edib? Adam var 17 ildi Bakıdadı, amma söhbətə başlaynada “mən evdən çıxanda” sözləri ilə başlayır. Bu mənim üçün də maraqlıdır..

- Nifrət eləməyi bacarırsınız?

- Olur eee. Amma nifrət eləməyə hövsələm yoxdur. Səbirsiz adamam.

- Nəyə hirslənirsiniz? Hövsələdən çıxıran nə olur sizi?

- Səhər qəzetlərə baxırsan ki, yazıların hamısı saxtadır. Oxumağa heç nə tapmırsan.. Bu elə bəsdi də. Televizora baxırsan... Adamlar elə xoşbəxt görünürlər ki... Hamı gülür, qəşş eliyir. Nəyə gülür, bilinmir, amma hamı şad-xürrəm görünür. Ya da baxırsan ki, bir dəstə adam düşüb birinin üstünə ki, arvadını niyə boşamısan? Yazıçılar e... Gedib dirəniblər kişiyə ki, niyə boşanmısan. Ayıbdı...

- Alternativ ədəbiyyta münasibətniz necədir? Postmodernistləri oxuyursunuz?

- Ədəbiyyatın alternativi yoxdur. Postmodernizmə gəlincə, onun Azərbaycanda oturuşmağın, gəlişməyin görmədim. İşartılar, cəhdlər var. Postmodernist mətnlər özündə iknci və üçüncü qatı ehtiva edən mətndir. Burada işlədilən söyüşlərin, anti-tabunun, pornoqrafiyanın, erotikanın arxasında çox ciddi ədəbi mətləb durmalıdır. Bir var pornoqrafiya ədəbiyyata xidmət eləsin, bir də var ədəbiyyat pornoya xidmət etsin. Bizdə ədəbiyyat pornoqrafiyaya xidmət edir. Bizdə bu postmodernizmdə aydın görünür.

- Bu cərəyana kömək, dəstək lazımdırmı?

- Nə kömək... Ədəbiyyatda hamı özünü xilas edir. Kim-kimə kömək edir ki..?

- Şairin müsiqi ilə arası necədi?

- Yaxşı. Xalq mahnılarından ötrü ürəyim gedir. Muğamları da həmçinin. Bir də Flora Kərimovanın mahnılarını çox sevirəm. Caza qulaq asıram.

- Bəs pop müsiqilərini necə?  

- Onlara qulaq asmağa məhkumuq. Avtobusa minən kimi Namiq Qaraçuxurlu oxuyur. Yeni ili Aygün və Namiqlə qarşılayırıq. Əşi ayıbdı e... Belə yerdə bərəkət olar?

- Dünya səyahətinə çıxmaq arzunuz varmı? 

- Yox. Marağım yoxdu. Elə bil dünyanı görmüşəm. Bilirəm də... Adamlar hamısı eyni cürdü. İnsanın materialını biləndən sonra çətin olmur. Bilirsən ki, bir hissəsi oğraşdı, bir hissəsi millətçidi, bir qismi kosmopolitdi...

- Hansı şəhərdə olmaq istərdiniz?

- Şuşada..

- Zamanınızda doğulmusunuz?

- Hə... Nəyim varsa, məni təmin edir.

- Evdə kitabxananız var?

- Kitabxana deyəndə ki, bütün kitablarımı “meşoklara” yığmışam. Əgər belə demək olarsa...

- Kitaba pul xərcləyirsiniz?

- Az hallarda. Əksəriyyətini dostlar bağışlayırlar.

- Oxumaq istədiyiniz, amma əliniz çatmayan kitab varmı?

- Var.. “Qurani-Kərim”. Onu ərəbcədən oxumaq istərdim. Həmişə istəmişəm orjinaldan oxuyum. Bəlkə o dilin poetikası mənə deyər ki, orada daha nələr var. “Quran” kitab kimi möcüzədir..

- Allaha inanırsınz?

- Əlbəttə.. Ona necə inanmamaq olar?

- Ailədə despot deyilsiniz ki?

- Yox vallah. Amma səs-küydən acığım gəlir. Kənddə anamla yaşayanda evdə tam sakitlik olurdu. Anam savadsz idi, mənim çayımı, çörəyimi vaxtında verirdi, Mənim yazı-pozuma qarışmırdı. Bəlkə ondandır. Mənə oxumağı, yazmağı heç kim öyrətməyib. Çöldə bitən çiçək kimi olmuşam. Özüm öyrənmişəm hər şeyi. İndi də evdə səs–küy olanda xoşum gəlmir. Qızım deyir, qoymursan danışmağa... Zehinli qızdı yaman. 6 yaşı var, kompüterdə işləyə bilir, yaman hazırcavabdı. Çox obrazlı danışır. Deyir jurnalist olacağam.

- Yemək davası eləmirsiz evdə?

- Bütün yeməklərə mız qoyuram. Dolma bişirəndə küftə istəyirəm, küftə verəndə kotlet. Sevdiyim təamlar? Kənd sousunu çox xoşlayıram. Bir də yarpaq dolmasını. Hə, bir də sümüksüz balıq. Sümüklü balıq olanda, dəli oluram. Qalan yeməkləri yola verirəm.

- Bütün şəkillərdə eyni qaydada düşürsünüz. Poza verə bilmirsiniz, ya şəkil sizin üçün əhəmiyyətsizdi?

- Mənim heç tək yaxşı şəklim yoxdu.. Evdə alboma baxanda bunu bilmişəm. Qəribədi... Hətta kitabımdakı şəkildə belə yanmda oturanın qolu düşüb. Ağlıma gəlməyib tək şəkil çəkdirmək. “Təbəssüm” fotoatelyesinin böyüyü dostumdu. Heç mənə deməyib gedək şəklini çəkim. Aparıb məni atelyeyə ikimiz şəkil çəkdirmişik. İstəmişəm şəklim olsun, amma çəkdirmək ağlıma gəlməyib..

- Napoleonla bir gündə doğulmüsunuz. Ədəbiyyatı fəth etmək fikriniz yoxdu?

- Elə fikrim yoxdur. Amma bir dəfə nəşr olunan təqvimlərin birində “20 apreldə doğulanlar” siyahısına Napoleonun yox, mənim adımı salmışdılar. Belə çıxır ki, ruslardan sonra o, ikinci dəfə mənə məğlub olub.

- İş yerindən razısınızmı?

- Ulduz” jurnalındayam.. Dövlət radiosunda proqramım var. Hə, az qala yadımdan çıxmışdı. “Azərbaycan qadını” jurnalının da əməkdaşıyam. O gün xahiş ediblər ki, müsahibə verim, jurnal adından. Dedim ki, necə verim?  Deyim “Azərbaycan qadını”nın əməkdaşı Qulu Ağsəs. Belə şey olar..?      



Xaqani SƏFƏROĞLU

Whatsapp
Bizə yazın!
Keçid et
Ukraynadan Rusiyaya ardıcıl zərbələr: Vəziyyət kritikdir