1, 3 və 5 qəpik Azərbaycanda ən xırda pul vahididir. Bəzən xırda pullara yanaşmalar təəccüb doğurur, xüsusilə də kimlərsə ondan imtina etdikdə... Axı niyə 1, 3, 5 kimi xırda metal pullara münasibət birmənalı deyil?
Hələ də xırda pulları qəbul etməyən ticarət və xidmət obyektləri var. Digər tərəfdən həmin qəpikləri gündəlik minib-düşdüyümüz avtobuslarda da istifadə edə bilmirik.

Bu cür halların qarşısını almaq üçün hansı tədbirlər görülməlidir? Hünərin var hansısa avtobus sürücüsünə 3 və 5 qəpik uzadasan... Az qalırlar onu alıb sərnişinin başına vursunlar... Elə bəzi dükan və mağazalarda da eyni vəziyyət hökm sürür... 1, 3 və 5 qəpikləri ticarət şəbəkəsində, ictimai iaşə yerlərində, avtoparklarda, nəqliyyatda  ödəniş kimi istifadə etmək istədikdə sanki xidmət göstərənləri təhqir edirsən. Çox zaman adamı borclu çıxarmağa da cəhd edirlər. Sanki xırda qəpik uzatmaqla günah bir iş görmüş olursan.

Bəs metal qəpiklərə bu cür hörmətsizliyin səbəbləri nədən qaynaqlanır? Milli pula belə sayğısızlıq hansı məsuliyyət yaradır?

Məsələ ilə bağlı  iqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramov Modern.az-a bildirib ki, Azərbaycanda dövriyyədə olan istər qəpik, istərsə də kağız pulların istənilən ticarət və xidmət obyektində istifadə edilməsi çox vacibdir:

“Qanunvericilik tərəfindən hər hansı əskinasın və ya qəpiyin, yəni dəmir pulların qəbulu zamanı imtina halları birmənalı şəkildə qadağan edilə bilər. Həmçinin, bu hallarda  sözügedən qurumlara qarşı xüsusi cərimələr tətbiq edilə bilər.  Dəfələrlə bu məsələnin gündəmə gəlməsinə, müzakirə edilməsinə baxmayaraq təəssüf ki, reallıqda hələ də həmin pulların istifadəsi ilə bağlı problemlər qalır. Əslində  fərqli metodlardan istifadə edilməsinə ehtiyac var. Düşünürdük ki, plastik kartlardan istifadə işlərinin genişləndirilməsi xırda pullara tələbatı azaldacaq. Amma hələlik plastik kartlardan istifadə ölkə daxilində geniş olmadığı üçün yenə də xırda qəpiklərin tələb olaraq qalması, eyni zamanda onların saxlanması vacibdir. Bu, supermarketlərə rəqabət aparmaq baxımından imkanlar verir.  Bəzi hallarda supermarketlər 2-3 qəpik fərqlə məhsul təklif etməklə bir növ rəqabət yaratmış olurlar. Bu baxımdan xırda pulların istifadəsi  güman olunur ki, davam edəcək”.

Ekspert qeyd edib ki, problemin aradan qaldırılması üçün bu istiqamətdə ciddi addımlar atılmalıdır:

“Amma qeyd etdiyim kimi, pulların qəbulu ilə bağlı problemlər var. Buna görə də xüsusilə Mərkəzi Bank tərəfindən xırda pulların istifadəsi ilə bağlı nəzarətin gücləndirilməsinə ehtiyac duyulur. Ümumiyyətlə, bununla əlaqəli ayrıca qaydalar müəyyənləşdirilməlidir. Çünki bu, həm də istehlakçı hüquqlarının pozulmasıdır. Bu gün istehlakçı dövriyyədə olan rəsmi pulla mağazaya girir və pullar qəbul edilmir. Ona görə də yeni qaydaların tərtib edilməsi çox önəmlidir.

Xüsusən də əskinasların və dəmir pulların qəbul edilməməsi zamanı konkret cərimələr müəyyənləşdirilsin. Daha sərt qaydalar olmalıdır. İstənilən ticarət və xidmət obyekti pulları qəbul edəcəyi halda artıq onların işlənmə problemi olmayacaq.  Mağazalar adətən xırda pullarla digər mağazadan mal ala bilməyəcəyini düşünüb qəbul etmir. Amma qaydalar sərtləşərsə, qanunvericilik təkmilləşərsə, nəticə etibarilə bütün mağaza və xidmət obyektləri tərəfindən xırda pulların  asan şəkildə qəbuluna imkan yaranacaq”.

Milli Məclisin Hüquq Siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsinin üzvü, hüquqşünas deputat Tahir Kərimli deyib ki, xırda qəpiklərə bu cür münasibət inzibati məsuliyyət yaradır:

“Bu gün 3-5 qəpiklərin gündəlik həyatımızda istifadəsində açıq şəkildə imtina edilməsi və buna birbaşa olaraq sahibkarların şərait yaratması açıq şəkildə cinayət faktıdır.

Belə hallara qarşı mübarizə aparılmalı və günahkarlar mütləq  məsuliyyətə cəlb olunmalıdırlar.

Həm Cinayət Məcəlləsində, həm də inzibati hüquqpozmalar qanununda Azərbaycan Respublikasının dövlət rəmzlərinə qarşı hörmətsizliyə görə cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulub.

Dövlət rəmzlərinə hörmətsizlik faktında cinayət tərkibi böyük olanda bu Cinayət Məcəlləsi ilə, xırda hüquqpozma olduqda isə inzibati hüquqpozmalar qanunu ilə tənzimlənir”.