Modern.az

Əbülfət Mədətoğludan Mahir Qabiloğluna MƏKTUB

Əbülfət Mədətoğludan Mahir Qabiloğluna MƏKTUB

Ədəbi̇yyat

31 May 2019, 00:00

Əzizim Mahir Qabiloğlu! Hal-əhval tutmadan birbaşa səninlə bölüşmək istədiyim fikirlərimi diqqətinə təqdim edirəm. Çox sağ ol ki, yenicə işıq üzü görmüş, bəlkə də oxucularının hamısının hələ xəbərdar olmadığı romanını mətbəə qoxusu canından çəkilmədən mənə bağışladın. Özü də kitabı təqdim edəndə əziyyətə qatlaşıb bir cümlə də olsun aftoqraf da yazmadın. Bunu sözgəlişi deyirəm. Çünki mən aftoqraflı kitabları xüsusi hədiyyələr siyahısında görürəm. İnşallah, bir də belə etməzsən. Təbii ki, mənə növbəti kitablarını bağışlayanda...

Əzizim Mahir! Sənin "İtbaşı” romanının birinci hissəsini oxumağa başlayanda düzünü deyim ki, bir az tərəddüdlü durumdaydım. Çünki romanın adı mənə yapışmırdı, dilimdə qəribə səslənirdi və hətta bir az ironik görünürdü. Sanki romana adı özün qoymamışdın, kimsə sənə bir lağlağı edirmiş kimi ad təklif edibdi və sən də bununla razılaşmısan qəlbə dəyməmək üçün. Amma elə buradaca əlavə edim ki, romanın 1-ci hissəsini oxuyub bitirəndən sonra ad məsələsində etdiyin yalnışlığı bütün detallarına qədər tuta bildim. Gördüm ki, bu sənin öz romanına bir qoruyucu şinel kimi tapdığın addı. Və bu adın içərisində olan obraz da elə həmin o qoruyucu şinelin içərisində təkcə ətrafındakıları yox, həm də hadisələri yönəldir və göstərir.

Roman boyunca hadisələr elə cərəyan edir ki, oxucu həm iştirakçıya çevrilir, həm də tamaşaçıya. Hətta hərdən mənə elə gəlir ki, kiminsə sakit bir yerdə oturub etdiyi söhbəti dinləyirəm. Bu da romanla baş-başa qalan oxucunun həmin çevrədən çıxıb getməyə, ayrılmağa qoymur. Təsəvvür et ki, mən bu romanın 1-ci hissəsini oxuyub başa vurandan sonra hiss etdim ki, oxu prosesində sol əlimdən bərk-bərk tutan obrazlar, hadisələr, xüsusilə əsərin baş qəhrəmanı Göyverən şah əlimi buraxdı. Yəni artıq mən həmin söylədiklərimin əlimi rahat buraxıb düşünmək imkanı qazanan oxucuya çevrildi. Və düşündüklərimi də bir neçə gün öz-özlüyümdə ələməyə, onun məndə yaratdığı assosiasiyanı sözə çevirməyə çalıdım...


Bəli, həmin bu prosesdə ağlıma ilk gələn nəticə bu oldu ki, sən Azərbaycan oxucusuna maraqla oxuya biləcəyin bir roman bağışlamısan. Və bu romanda sənin öz yazı üslubun elə ilk abzaslardan hiss olunur. Mən az-çox sənin yaradıcılığınla tanış olduğuma görə, bu romanın üzərində adın, soyadın olmasa belə, onun sənə məxsusluğunu şübhəsiz təyin edə bilərdim. Axı sən öz üslubunu heç vaxt yersiz, bayağı, məsələyə dəxli olmayan fikirlərlə, sözlərlə görüntüləməyə, təqdim etməyə maraq göstərmirsən. Necə deyərlər, sənin qələmin sənin özünün olduğun, göründüyün, danışdığın kimi ifadə edir. Elə bu romanında da həmin söylədiklərim açıq-aydın görünür. Və mən romanı oxuduqca bir yazı-pozu adamı kimi daxili müqayisələr aparırdım. Yəni bu romana qədər oxuduğum Çingiz Aytmatovun, Yusif Səmədoğlunun, İsa Muğannanın, Seyran Səxavətin oxucu dünyamıza bəlli olan əsərlərini, onların süjet xəttini, hətta müəyyən hallarda bütünlüyünü gözümün önündə canlandırırdım. Tam səmimi deyim ki, adlarını çəkdiyim müəlliflərin əsərlərinin texnologiyasını sizin romana da müəyyən təsirini duydum. Ola bilsin ki, bu bir üslub olaraq görünür. Amma mən özüm-özlüyümdə bir oxucu kimi bu qənaətdəyəm ki, fikrə qoşulmalar, ədəbi məktəblərin təsiri normal bir haldır və bundan da nə qorxmaq, nə də faciə düzəltməyə ehtiyac yoxdur.

"Sənin” romanında təsvir olunan ərazi, yəni məkan, təqdim olunan dövlət və onun əhalisi bir yazıçı təxəyyülüylə ortaya qoyulsa da, ayıq oxucu müəyyən ştrixlərdən həm məzmunu, həm də mahiyyəti görə bilir. Yəni kimsə bu dövləti, bu ərazini xəritədə axtarmır. Həmin coğrafi məkan Şərqin müəyyən bir hissəsidir. Və baş verən hadisələr də təkcə xəyalın məhsulu deyil, həm də sənin bir yazıçı kimi ayrı-ayrı istiqamətlərdə apardığın müşahidələrdən çıxarılan nəticənin yekun ifadəsidi. Burada obrazların adlarından tutmuş onların danışıq üslubları, yəni dilləri, dinləri və dövlətçilik mexanizmləri Şərq dövlətlərinin istənilən birinə aid edilə bilər. Ən maraqlısı mənə görə, romanın adını özündə ifadə edən, hələki arxa planda qalan, qoruyucu şinelin içərisində olan İtbaşı obrazıdı. Mən bu obrazı bir az Bəhlul Danəndəyə, bir az Vəzir Allahverdixana, hardasa bir az Dədə Qorquda bənzətdim. Yəni bu hələ oxucuya özünü göstərməyən, kimliyini açıqlamayan obraz, yəni İtbaşı dövlətin idarə olunmasında qiyabi iştirak edir. Amma hadisələrin əvvəlini də görür, sonunu da, bəzən onu yönəldir. Əsər boyu dövlətin vergi, maliyyə, hərbi siyasətləri açıqlansa da, onun bir məqamı xüsusi olaraq qabardılır. O da əslində hər şeyin şaha və şahın kölgələrinə qulluğun ifadəsidi. Bir az da açıqlasam, dövlət xəzinəsindən tutmuş dövlətin hər bir gəlirli, mənfəətli sahəsi ancaq yuxarı qatın xidmətindədir. Bunun təqdimatı isə xalqdan gələn dəstəklə obrazlı desəm, çiçəkləndirilir. Yəni xalq həm iqtidarını sevir, həm ona itaət edir, həm ona dayaq olur, həm də ondan çəkdiklərini "belə olmalıdır!” kimi qəbul edir.


Mən romanı oxuduqca siyasi hadisələrə mədəni-kütləvi hadisələrin, dini məqamların necə ustalıqla qarşıdırdığını da gördüm. Hətta sən dinamik şəkildə inkişaf etdirdiyin hakimiyyətin idarə olunması üslubuna ədəbiyyat, sənət, incəsənət adamlarını da elə hopdurursan ki, bunun məhz belə cilalanması normal qarşılanır. Həm də romandakı şah obrazının ikili həyat tərzi, ikili tərcümeyi-halı və bir də istəyi ilə əməli arasındakı ikilik bir oxucu olaraq mənə kifayət qədər inandırıcı gəldi, yəni mən onu qəbul etdim.

Əzizim Mahir Qabiloğlu, mən "İtbaşı” romanında sənin istifadə etdiyin bir yardımçı, amma əslində məsələnin mahiyyətini açan üslubunu da çox bəyəndim. Belə ki, lətifələrdən, müdrik kəlamlardan, hədislərdən istifadə edərək oxucuya da, əsərdəki obrazlara da sözün alt qatını həzm etdirirdiniz. Ümumiyyətlə isə mən sənin bu romanını oxuyanda günümüzlə, həyatımızla, şeirlərimizlə bağlı olan cizgiləri cəsarətli deyilmiş fikirlər kimi görüb, duyub, anladım. Və...

Əzizim Mahir Qabiloğlu, sənə ünvanladığım bu məktub ikilikdə edə biləcəyimiz bir müzakirənin ayrı-ayrı nüanslarıdı. Necə deyərlər, səbr edib həmin o müzakirə anını gözləyə bilmədim. Necə deyərlər, romanının mətbəə qoxusu canından çıxmamış mən də bir oxucu olaraq öz canımdan gəlib keçənləri sözə çevirdim və sənə ünvanladım. Son olaraq "İtbaşı”n mübarək! – deyirəm. Davamını gözləyirəm.

Facebook
Dəqiq xəbəri bizdən alın!
Keçid et
Ukraynadan Rusiyaya ardıcıl zərbələr: Vəziyyət kritikdir