Modern.az

Bir daha AŞBAZ sözünün yazılışı haqda

Bir daha AŞBAZ sözünün yazılışı haqda

Ədəbi̇yyat

19 Noyabr 2019, 15:20

Xeybər Göyyallı

Zənnim məni aldatmayıb. Nə vaxtsa  adını unutduğum dilçi alimin aşbaz (aşpaz ) sözünün   fars  sözü olması və aşpaz kimi yazılması barədə söylədiyi fikir bu gün  yenidən təkrarlandı. Professor Ramazan Siracoğlu yazılı və digər fars dili mütəxəssisləri isə şifahi olaraq aşbaz sözünün fars sözü olduğunu bir daha səsləndirdilər.
Ramazan Siracoğlu “Azpolitika.info” portalında  dərc olunmuş aşbaz sözünün yazılışı barədə “Bu sözü niyə belə yazırıq?” məqaləsinə yazdığı şərhdə birmənalı olaraq söyləyir ki, bu söz  dilimizə fars dilindən keçmişdir. R.Siracoğlu onu da qeyd edib ki, aşpa(ə)z aş bişirən, aşbaz aş sevən deməkdir. Olsun. Mən fars dilində aşpa(ə)z sözünün olmasına şübhə etmirəm.  Ancaq bu əsas vermir ki,  aşpaz yazaq.  R.Siracoğlunun bir fars dili mütəxəssisi kimi əsaslandırdığı aşbaz (aş sevən) sözü  Azərbaycan dilinin orfoqrafiya və izahlı lüğətlərinə aşbaz yox, aşpaz formasında daxil edilib.

 
İndi  bir daha qayıdaq aşbaz sözünün kök- morfeminə.Bir daha qeyd edirik ki, “baz” fars mənşəli şəkilçiləşmiş sözdür. Bu mübahisə obyekti deyildir. Dava aş davasıdır. Niyə halal yeməyimizi fars mənşəli edək? Çox doğru olaraq, “Azərbaycan dilinin  izahlı lüğəti”ndə  doğma sözümüz kimi qeyd olunub. Buna şübhə edən varsa,  lap  irəli gedək. XI əsrdə yaşamış, türk xalqlarının ensiklopediyasını yaratmış Mahmud Kaşğarinin “Divani- lüğəti-it-türk” əsərinə müraciət edək. Türkologiyanın möhtəşəm əsəri sayılan “Divani- lüğəti-it-türk” əsərinin bir səhifəsində aş sözünün üç kök-morfemi qeyd edilib. Aşa- yemək, aş yemək; aşaç- qazan, tava; aşat- yemək yedirtmək.(Mahmud Kaşğari, “Divani- lüğəti-it-türk”, Bakı, “Ozan”, 2006).

Fars dilindən dilimizə keçmiş “baz” şəkilçiləşmiş sözü   doğma sözlərimizlə yanaşı, ərəb dilindən alınmış sözlərə də artırılıb. Məs. sehrbaz, hiyləbaz,  hoqqabaz, ibarəbaz və s.

Doğma sözlərimiz olan kələkbaz, kəndirbaz, işbaz sözlərində “baz” şəkilçisinin yaratdığı istiqamət, meyil  alınma sözlər olan sehrbaz, hiyləbaz,  hoqqabaz, ibarəbaz  sözləri ilə eynidir, əvvəlki yazımızda söylədiyimiz kimi, hər hansı bir sahəyə, peşəyə aludəlik  mənasını ifadə edir. Bir qədər də  fərqli desək, sənət , peşə bildirən sözlər yaradır. Nesə ki, aşbaz  əvəzinə bəzən  aşçı da deyilir.  Yazılışı mübahisədoğuran aşbaz  sözü də  sənət və peşə mənasını bildirir. Belə olduğu halda asan işimizi niyə bilə-bilə çətinə salaq, sözü niyə  asan deyildiyi kimi asan da  yazmayaq?!


Dilimizdə onlarla söz vardır ki, “baz” şəkilçisi qoşulmaqla yazılır. Aşpaz sözündən başqa ikinci bir söz yoxdur ki, “paz” şəkilçi ilə yazılsın. Bu istisnalıq deyil. Dilçilik elmi ( bu məqamda dil də demək olar) dəqiqlik, dürüstlük sevir. Bu baxımdan dilçilik elmini  müəyyən mənada dəqiq elm də adlandırmaq səhv olmazdı. Dilçilik fakt və arqumentlərə əsaslanır. Bu səbəbdən dilçilik elmində, əslində, istisnalar olmalı deyildir. Burada “ya var, ya da yoxdur”  prinsipi  əsasdır. Arqument, dəlil, sübut tapılmayanda  istisnalara sığınmaq acizlik əlamətidir. Dilçilikdə (dildə) pozulmayan qayda-qanun mövcuddur, bir söz üçün ayrıca, xüsusi qayda ola bilməz. 

Whatsapp
Bizə yazın!
Keçid et
Paşinyan Qazaxa gəldi - Ermənilər üzərinə hücum çəkdi