Modern.az saytı qazax xalqının görkəmli ədəbiyyatçısı və mütəfəkkiri Abay Kunanbayevin 175 illiyi münasibəti ilə onun qələmə aldığı “Qara söz”ü təqdim edir.
On səkkizinci söz
İnsan sadə geyinib, paltarını təmiz saxlaması, əyi-başının çirkləndirməməsi xoşagələn bir işdir. Geyimə çox pul xərcləmək, özünü paltarla gözə soxmaq, xarici görünüşü haqqında çox düşünmək geyinib-bəzənən arvadların şakəridir.
Geyim-keçim aludəçiləri də iki cür dür: onlardan biri üzünü, bığlarını, saqqalını, bədəninin müxtəlif hissələrini tumarlamaqla məşğul olar, gah barmaqları ilə saçlarını eşələyər, ya barmaqlarını alnına döyər, ya qaşlarını və gözlərini oynadar, gah da diqqət çəkmək üçün dirsəklənib oturar. Digər tip isə, əyndəki paltarın qayğısına qalar, atını və paltarını təmiz saxlayar, ətrafda olan hər kəsə göstərməyə çalışar, beləcə zərif və cəlbedici davranışla özünü ətrafındakı həmyaşıdı oğlanlardan daha fərqli olduğunu göstərmək istəyər. Yanındakı həmyaşıdlarında özünə qarşı həsəd yaradar, özündən aşağı səviyyədə olanların onun haqqında:- “ Eh dünya... onun atı kimi atım olsaydı, onun paltarlarından biri də mənim olsaydı, bir başqa dərdim olmazdı”- fikirlərini deyənlərin yanında özünü yuxarı çəkər.
Bunun hamısı təlxəklik və axmaqlıdır. İnsan belə düşünməməlidir. Əgər bir kişi geyimə, paltara aludə olubsa, onun yenidən insan olması çətin bir işdir. Mən zahiri bəzək marağında olanlardan uzaq durmağı tövsiyə edirəm. İnsan ətrafındakılardan geyim-keçimi ilə deyil, biliyi, özünü aparmaq qabiliyyəti, savadı, tərbiyəsi, mənəviyyatı, bacarığı ilə seçilməlidir. Paltarla özünü fərqləndirənlər isə ancaq maymaqlardır.
1893.
On doqquzuncu söz
İnsan doğulduğunda hələ şüuru olmur. İnsan oğlu dünyanın yaxşı –pisini eşidərək, görərək, hiss edərək, dadaraq tanıyır. Beləcə gördükləri, qavradıqları çoxaldıqca insan kamilləşir, bilikləri artır. Ağıllı adamların sözlərini eşidib ,əməl edən özü də ağıllı olur. Lakin ağlına gələn hər hansı bir işi görmək də çox vaxt doğru nəticə vermir. Əgər insanın özündən böyük ağıl sahiblərindən bilgiləri diqqətlə öyrənsə, qazandığı biliklərini, əqli xüsusiyyətlərini pis işlər görməyə yönəltməsə, o zaman ağlı ilə bir işə yarayacaq, qarşısına qoyduğu məqsədinə çatacaq. Yox əgər, böyüklərin nəsihət və söhbətlərindən bir nəticə çıxarmasa, bu sözləri faydasız və mənasız sayarsa, həmin deyilənlərin dərinliyinə varmasa, deyilən fikirlərin doğruluğunu anlamasa və ya bir qulağından alıb, o biri qulağından ötürəcəksə, bunun heç bir faydası olmayacaq. Müdriklərdən biri deyib ki, “dəyərli sözlərin qiyməti bilinməyən kütlənin içərisində insanlara nəyisə başa salmaqdansa, özünü tanıyan donuzu otarmaq daha yaxşıdır”.
1893.
Tərcümə etdi: Aida Eyvazlı