(“Bilən qəlb” kitabından bir parça)
Şeyx Kabir Edmund Helminski: “Hal-hazırda əlimizdə olan bütün dəyər sistemlərimiz insan cəmiyyətinə nə vaxtsa təklif edilmiş ən aşağı mənəviyyatın arasındadır”.
İnsanın real və mühüm ehtiyacları əsrlər boyunca elə də çox dəyişməmişdir. Əl Qəzali səkkiz əsr bundan qabaq əminliklə belə iddia edirdi: “İnsanın kamilləşməsi ancaq bu cür mümkündür: əvvəla, gərək Allahın sevgisi insan ürəyini fəth edib, ona bütünlüklə sahib olsun. Əgər O buna tamamilə sahib ola bilmirsə, onda O, ürəkdə olan bütün şeylərin sevgisindən daha çox üstün tutulmalıdır”.
Əl Qəzalinin bu açıqlamasının daxili anlamını başa düşməkdən ötrü əvvəlcə anlamalıyıq ki, "Allah" sözü ən geniş anlamda növbəti sinonimlərə malikdir: real, həyatın qaynağı, bütün varlığın ən incə nüansı.
Allah sevgisi ən Böyük Həqiqətin sevgisidir. Bu axtarışın səbəbi real olan ilə əlaqəlidir, din ilə yox. Əslində "Allah sevgisi" bizim ən real olanla mühüm əlaqələrimizin cəmidir.
Əsrlər boyunca dəyişən nə varsa, bəlkə, Həqiqət və Allah sevgisinin ürəkdə yerini dəyişə bilmiş qüvvələrin forması və təzyiqidir. Bu gün insan kamilləşmənin və rifahın kriteriyası, meyarı – Allah sevgisinin bütün anlamını itirmək təhlükəsi ilə üz-üzədir.
Sufi olmaq, aşiq olmaq deməkdir. Ancaq bu, adi, sıradan aşiqlik deyil. Unudulmamalıdır ki, nəyi sevəcəyimizi və sevginin bizdən nəyi istəyəcəyini öyrənməyə nail olmaqdan ötrü biliyə ehtiyacımız vardır. Bu bilik bizim mənən Sevginin özünə çevrilə bilməyimizə xidmət edir. Mövlanə Cəlaləddin Rumi belə deyirdi: "Hansısa şəxsi məqsəd güdmədən bəslənən sevgidən daha böyük sevgi yoxdur”.
Ola bilsin ki, nə vaxtsa kosmik düzənin bir hissəsi olmasını insanlara yaşatmış və xilasa, həqiqətə, maarifə yönəldən düz yolu ona təklif etmiş bir dövr mövcud olmuşdur. Ruhani Həqiqətin təhrif edilmədiyi həmin o dövrdə, yəqin ki, İlahi sevgi və mərhəmət hissləri insanın kişi və ya qadın olmasından, mənəvi və dini vəzifələri yerinə yetirib, yetirməməsindən asılı olmayaraq, hər kəsə verilirdi. Bundan çıxış edərək demək olar ki, o zaman hər bir insan özünün fərdi insani mövcudluğunu ümidin əvvəlcədən qoyulmuş vəziyyətində tapa bilirdi.
Lakin biz bu gün ruhani inamsızlıq və böyük ziddiyyətlərin hökm sürdüyü dövrdə yaşayırıq. Biz mədəni meyarların necə iflasa uğradığının əyani şahidlərik. Əlbəttə, ümidin doğulmasını çox istəyirik. Çox güman ki, dünya elə hər zaman bu yolla mövcud olmuşdur.
Çoxları üçün postmodern eradakı vəziyyətin izahı məsələsinin çözümü mütləq formada qəbul edilən hər hansısa bir dini inancın olmaması şəklindədir. Eyni zamanda, bütün dini həqiqətlər postmodernizmdə ağıldankənar hesab olunub rədd edilir. Belə bir vəziyyətdə hətta inancın və mənəviyyatın yaşaması xilasın zəmanəti deyil. Biz istər-istəməz naməlum xoşagəlməzliklər və günah ilə yaşayırıq. Günah və dəyərsiz addımların, hərəkətlərin gizli təsiri sadəcə bizim zahirən məşğul görünən həyatımızın alt qatındadır. Biz kosmik məmnuniyyəti fərqli həyat tərzində, karyerada, şəxsi imicdə və yaxud romantik əlaqələrdə tapmağa cəhd göstəririk. Bəziləri özünü qəbul etmək, bağışlamaq və hətta dərk etməkdən ötrü terapevtləri yanına işə götürür. Müvəqqəti İlahi mühakimədən azad olunmuş bizlər tövbəni rədd edən hər günümüzü qapsamış günah tərəfindən bu və ya digər şəkildə ovlanırıq. Bundan başqa, bizi bir-birimizə böyük cəmiyyətlə bağlaya bilən paylaşılması mümkün hər hansı mədəni mif və ya baxış birliyi də yoxdur.
Dini rituallara və qadağalara köləlik hissi tez bir zamanda yerini özünə tapınma və ya özündən ağlasığmaz dərəcədə imtina hissləri ilə dəyişir. Dünyəvi sferada isə özünə tapınma hissi özündə bir çox formaları (moda, fitnes, karyera və s.) ehtiva edir. Həyatımızın ən böyük cizgisi olan geniş sənayelər özümüzdən imtinaya professional idman növləri, alkoqol, narkotik, qumar, kütləvi informasiya vasitələri, seksin əyləncəsi və zorakılığı ilə xidmət göstərir. Bizi ancaq dolların idarə etdiyi sintetik "mədəniyyət" birləşdirir.
Bütün bu hallara rəğmən, onlar böyük tradisiyaların təklif etdiyi nümunələr əsasında özlərinin ruhani düyagörüşlərini qurmağa çox cəhd edirlər. Lakin necə?
Tibb bacısı tərəfindən deyilmiş bu sözlər, bizcə, çoxlarının təcrübəsini xülasə edə bilər: "Mən dünyanın müxtəlif ruhani yollarına nəzər salmışam. Demək olar ki, onların hamısı eyni şeyi bir-birindən gözəl şəkildə təkrarlayır. Onlardan hər hansı birinə indiyədək qoşula bilməmişəm. Düzü, gündəlik həyatın ortasında müqəddəsliyi xatırlamaq bugünkü gərgin şəraitdə çətindir”.
Mövcud yoxluq
Biz axı nəyi axtarırıq? İnsan kimi bizim vəziyyətimiz belədir: biz ağrı və ölümün hökm sürdüyü dünyada yaşayırıq. Bu həqiqəti heç bir həzz inkar edə bilməz.
Bizim həzzalma, məmnunluq vasitəmiz bədənimizdir. Bədən isə nəticədə doydurulan, zəiflədilən, xəstələnən və öləndir.
Əgər biz cəhənnəm cəzasından qorxmuruqsa, onda hər necə olursa, olsun öz heyvani mənimizlə məşğul olmalıyıq. Biz arzularımızdan hansının bizi daha real və daha uzunmüddətli rifaha aparmağa qabil olduğunu bilməyə çalışırıq. Bu heyvani mənin sonsuz arzuları olmasına rəğmən, biz onun nə zamana qədər davam edəcəyini və nə qədərlə kifayətlənəcəyini öyrənməyə hardasa cəhd edirik. İslah və ya ən azı şəxsi intizam (özünənəzarət) vəziyyətimizin qaçılmaz şərtlərindən biridir. Bizim əsl şəxsiyyətimiz – eqomuz bədənin (canlı orqanizmin) nəticəsi olan psixoloji təzahürlərin kompleksindən ibarətdir. Bədənin özü isə məmnunluq, sağqalma və ya qorunma hissləri ilə əlaqəlidir. İrrasional, günaha meyilli və nəhayət ölümə məhkum bədənlə yaşamağın özündə dərin bir dəhşət, qorxu vardır.
Bizi bədənimizlə barışdıra biləcək hər hansı bir mədəni və yaxud ruhani dəyər sistemi mövcud deyil. Qısacası, biz bədənimizə xidmət edirik, amma onun necə xidmət edəcəyini öyrətmirik. Maraqlısı budur ki, biz bədənə tapınırıq, lakin onu müqəddəsləşdirmirik.
Hal-hazırda əlimizdə olan bütün dəyər sistemlərimiz insan cəmiyyətinə nə vaxtsa təklif edilmiş ən aşağı mənəviyyatın arasındadır. Belə demək mümkünsə, təhtəlşüuri idarə modelində həyatımızın mənası bu şəkildə azaldılmışdır: istədiyinizi almağa imkan verəcək işə düzəlin, kədərin və narahatçılığın minimumları ilə həyat sürün.
Bizə təklif edilmiş vəzifələr, əslində, bizə yaxşı və intellektual istehlakçılar olmağımızın, eyni zamanda effektiv məmnunluq axtarmağın üsullarını təklif edir. Biz istəklərimizin çoxunu heç olmasa onların ən azından razı qalmaqdan ötrü içimizdə boğmalıyıq.
Mövcudluğumuzun bu problemi bizi tamamilə əhatəsinə almışdır. Hətta arzularımıza çatmaqda azad olmağımıza baxmayaraq, hələ də istəklərimizi gerçəkləşdirmək və həyatımıza məna verməkdə nəyinsə yetərsizliyini, çatışmazlığını və yoxluğunu hiss edirik. Əgər Hakim Allahı düşüncəmizdən uzaqlaşdırmışıqsa, nəticə etibarı ilə bunun əvəzində ekzistensial yoxluğu, dəyərsizliyi, günah və fitnə hisslərini qazanmışıq.
Reallığın ruhani-mənəvi ölçülərindən kənara qaçan bu mövcud yoxluğun özü "mən"dir. Bu, bizim gündəlik dəyişən, oynaq mövcudluğumuzda bildiyimiz hər şeyin cəmidir. İnsan olaraq nəticədə hər birimiz məmnunluq axtaran, ağrıdan, kədərdən qaçan "mən"ə çevrilirik. Lakin buna baxmayaraq, məmnuniyyət imkanlarımız məhduddur. Kədər, ağrı hisləri ilə üzləşməyimiz isə qaçılmazdır.
Özümüzü qorumaqdan ötrü biz özümüzü instinktiv olaraq şəxsi psixologiyamızın və materiya aləminin Mütləq Hakimi etməyə cəhd edirik. Maddi və mənəvi dünyamızda sərhədlər və müdafiələr ilə krallıqlar yaradırıq. Habelə gücümüzü möhkəmləndirməyə can atırıq. Elə buna görə də, özümüzdə nəyi istədiyimizi, nəyi tələb etdiyimizi və nəyi istəmədiyimizi bilirik. Əslində isə bu, "mən"in biznes və strategiyasıdır.
Materialist perspektivdən yanaşanda aydın olur ki, bu krallıq hörümçək toru kimi əsaslı, möhkəm özülə malikdir. Bu toru hörmək, qorumaq üçün aşırı qürurumuza və ehtiyatlı səylərimizə rəğmən, tale onu istənilən anda müqavimətsiz süpürə bilər. Əlbəttə, bu təəccüblü deyil. Biz əmniyyət, qorxu və yoxluq hissləri ilə material dünyadan asılıyıq. Hər birimiz qarşısına qoyduğu arzuya can atır. Bu minvalla da nəyi "xoşbəxtlik" adlandırdığımızı ömrümüz çərçivəsində təcrübədən keçirmiş oluruq. Lakin "bu xoşbəxtlik adlandırdığımız nəsnə realdırmı?" və "o nə qədər davam edəcək?" suallarından başqa bizə heç nə kömək etmir.
Yaxşı, onda bəs şüurumuz, iradəmiz və sevgimizlə nə etməliyik? Bunlar müxtəlif cür dolaşıqlıq salan, əsas məqsəddən yayındıran və insanlara zülm edən seçimlərdir.
Bu, insan camalının
kədər evinə bağlanmış sürətidir:
biz az yaradan, bir az mələk, bir az heyvan...
sirli cazibəli, yeganə sərbəst buraxılmış.
Bizim "mən"imiz bizim dünya ilə əlaqəmiz deməkdir. Hələ ki bu əlaqə fərd və dünya ilə səciyyələnir. Bu o deməkdir ki, biz duallıqdayıq. Bu eyni zamanda bizim real aləm ilə əlaqəmizdir. Müqavimətimiz, ümidlərimiz, şikayətlərimiz, tükənmək bilməyən arzularımız aktual olandan bizi uzaqlaşdırıb özünüidarəni itirirlər.
İnsanların böyük əksəriyyəti öz mahiyyətindən – ruhani həqiqətdən tamamilə uzaq şəkildə yaşayır. Həyatı bilavasitə yaşayıb və həyati təcrübələr əsasında özünü dərk etmənin əvəzinə, bütün təcrübələr subyektiv təhrifin ruhi və emosional qatlarından, müdafiə mexanizmlərindən, mədəni xurafatlardan filtirə edilir. Özümüz olmaq üçün dəyərləndirdiyimiz bu model, əslində, özümüzü təhrifin ən sonuncu mexanizmidir. Biz sanki öz varlığımızın "virtual reallığ"ında yaşayırıq. Ona görə də, hər zaman hansısa kostyumda olmuş, hansısa proqrama qoşulmuş və özümüzü bilmənin zərurəti fərqinə varmadan, hər zaman fantaziya ekranına üz tutmuşuq.
Ən pisi də budur ki, bu zamanın “ən yaxşı” insanlarının fikirləri həqiqətdən başqa hər şey ilə doludur: istehlakçı mədəniyyətin obrazları, süni istəklər, dini mövhumatlar, hallyusinasiyalar, inancalar, inanclara qarşı allergiyalar, nevrotik fərdiyyətçiliyin klişerləri və s., və i.a.. Zamanın ən pislərinin düşüncəsi isə millətçiliyin, fanatizmin, irqçiliyin, tribalizmin və ya dini fundamentalizmin psixozlarına yoluxmuşlar hesab olunur.
Şüurun təmizləməsi və varlığa təhvili
Yuxarıda bir qismini sadaladığımız daimi, dəyişməz yayınmalar, sapmalar səbəbindən insanlar mövcud anın, həqiqətin tutumunu dərk etməkdə çətinlik çəkirlər. Ruhani təhsil və transformasiya (dəyişilmə) hər şeydən öncə bizim subyektiv təhriflərimizi minimallaşdıra bilər, başqa sözlə desək, süurumuzun obyektivliyini artırar.
Sapmalar həyatımızın istənilən sahəsində mövcuddur. Ona görə də, yenidən özünütərbiyə həyatımızın bütün sahələrinə tətbiq edilməlidir. Təkcə meditasiya (dua) ilə kifayətlənmək olmaz. Biz həmçinin bir-birimiz arasındakı bütün əlaqələrimizə və fəaliyyətimizə yeni düşüncə tərzi gətirməliyik.
İnsanın tam reallığı özündə şəxsiyyətdən yuxarı ali reallığı ehtiva edir. Vahid süjetin fraqmentləri olduğumuz üçün biz həqiqi reallıqdan boyun qaçırırıq. Biz fikrimizi hissələrdə cəmləşdirir, reallığın son vahidi kimi fərdi insan şəxsiyyətini götürüb, nəticədə isə adi həyat faktını və bir-birimiz arasındakı qarşılıqlı şüur axınını rədd edirik. Ekoloji prinsipdən baxanda görürük ki, bütün həyat qarşılıqlı asılılıqdadır. Belə ki, maye, minerallar, işıq və digər enerjilər canlı varlığa yaşamaq imkanı vermək üçün mübadilədədir. Varlığı əhatəsinə almış bu model özümüzə gələndə biz unikal psixoloji müstəqilliyimizi önə çəkib xəyala dalırıq; Görünməyən Reallıqdan, adi insan şəxsiyyətindən daha üstün ölçüyə malik olmağımızdan asılı olduğumuzu inkar edirik. Elə yaşamağa çalışırıq ki, sanki biz təkik.
Bundan başqa, biz psixoloji cəhətdən fraqmentləşdirilmiş vəziyyətdə, fasiləsiz daxili konfliktlər durumunda mövcud oluruq. Doğrusu, biz özümüz çərçivəsində birliyin prinsipini itirmişik. Biz təkcə psixoloji politeistlər deyilik, bundan başqa biz özümüz yaratdığımız tanrılara tapınırıq. Əslində, biz çoxmənliyik, ona görə də əsl mahiyyətimizi bilmirik. Özümüzü bilmədiyimiz üçün də biz ancaq istəklərinin ardınca qaçan sosial mənləri tanıyırıq. Doğrusu, biz qəlibləşmiş, yeknəsəq cəmiyyətin ənənəvi cizgisini özündə daşıyan mənlərə cəlb edilmişik.
Ona görə də, beləcə özümüz çərçivəsində və eləcə də özümüz çərçivəsində özümüzlə konfliktdə fraqmentləşdirilmişik. Biz nəyəsə nail olmanın kiçik ümidi ilə bir-birimizlə sosial olaraq ziddiyyətdə mövcuduq. Ancaq buradakı müvəqqəti barışıq bu kimi konfliktlərə, daha doğrusu isə fraqmentar mənlərə əsaslanır. Bunun əksinə, insanlar özlərinin zahiri ayrılıqlarını aradan qaldırmağa cəhd göstərərkən (necə ki tez-tez musiqidə, sevgidə, səmimi ibadətdə, qarşılıqlı ehtiramda şahidi oluruq) fərdlər arasında ahəng hardasa mümkün olur. Bir insanın başqa bir insan ilə görüşməsində heç bir antaqonizm yoxdur. Hətta əgər fərdilik, adekvat fərqlilik və hörmət olsa belə. Çünki birisinin bütövlüyü o birisinin bütövlüyü ilə konfliktdə deyildir.
Əksər müdriklərin qənaətinə əsasən, bizim bütün Varlığı və Reallığı bilmək potensialımız mümkündür. Onlar göstərirlər ki, biz ali həqiqəti bilə bilərik və eyni zamanda da bu şəxsiyyətdən yuxarı Reallıqda iştirak edə bilərik. Bundan başqa, bu Reallıq sevginin elektromaqnit sahəsidir.
Məşuqun sunduğu şərab bütün mərəzlərə son qoyur.
Məşuqun Vəhdət bağındakı qızılgülün tikanları olmur.
O deyəndə eşitmişəm ürəkdən qəlbə açılan pəncərənin olduğunu.
Ancaq əgər divarlar yoxdursa, hətta pəncərəyə də ehtiyac yoxdur.
Anın reallığı bu şəkildə təsnif edilə bilər: Varlıqda təşəkkül, Vəhdaniyyətin total sahəsinin açılması, Sevginin özünü bilmə. Özümüzün reallığı isə təxminən bu cür xülasə edilə bilər: biz bu reallığa inteqralıq, onun sadəcə bir hissəsi deyilik, onunla birlikdəyik. Biz tamın hissəsi deyilik, biz tamıq. İnsan bütün Varlığı özündə ehtiva edir və özündə okeanı cəmləşdirən damlaya bənzəyir.
Təmiz ürəklərimiz dünyanı sərgərdan veyillənir.
Gördüyümüz bütlərin, sənəmlərin hamısı bizi rüsvay etdi.
Hələ də hər şeydə başa düşməyə çalışırıq ki, axı biz kimik.
Biz, insanlar özümüzü uzun müddətə elə böyüklüyə təslim etməyə çalışırıq ki, nəticədə nəzərdə tutduğumuz, təslim olduğumuz böyüklüyün içərisində özümüz də səviyyəcə böyüyək. Əslində, insanın ölçüsü onun nəyə təslim olub xidmət etməsi ilə ölçülür. Bəzi insanlar yalnız öz xəyallarındakı şəxsi maraqlarına, bəziləri sosial ideallara, bir çoxları gözəlliyə, ailə sevgisinə və ya dini inanclara təslim olub xidmət göstərir. Keçmişdə də, elə indinin özündə də insanların çoxu relyativist, etibarsız təmayüllərə özünü cəlb edir. Elə bir vaxtda yaşayırıq ki, insanların əksəriyyəti öz dəyər və nəyəsə bəslədikləri inamları həyat tərzinə çevirməyə çalışır. Ən pisi də odur ki, bu cür inanclar qəlblərdə mövcud deyildir.
Öz ömrünü Varlığın özünə hədiyyə etməyi, həyatın başlıca məqsədi olduğunu az adam hiss edir.
Sirlər sufinin əllərindən tökülüb düşür,
Qoy bütün ölkələr onu götürsün.
Çörək üçün küçədə dilənəndən fərqli olaraq,
Dərviş həyatını verməyi dilənir.
Yalnız ən güclü şəxsiyyətlər bunu edə bilir. Qalanlar isə adi sosial ambisiyaların və rolların ən xırda, cılız məmnunluqlarına boyun əyməklə kifayətlənir. Xülasə, şəxsi ifadə imkanlarını yaratmaqla və eyni zamanda da həyatını Varlığın Yaradıcı Qüvvəsinə hədiyyə kimi təslim etməklə çox az adam həyat uğrunda hər iki ehtirası fəallaşdırıb özündə birləşdirməyə nail olur.
Dövrümüzə ruhani adekvat
Biz yaşadığımız dövrə ruhani adekvat axtarırıq. Bizə təkcə həyatımızın reallığını görməyə imkan verəcək baxış bucağı lazım deyil. Bizə elə bir baxış prinsipi lazımdır ki, o, kamil insaniyyətimizin daha tam ifadəsinə bizi inandırıb təhrik etsin.
Dövrümüzün ruhani çağırışı müqəddəs insaniyyətimizi, maddi və mənəvi dünyaların barışığını reallaşdırmağa, Varlığın Mənbəyi kimi Mənin ölçülərini fərdi komplekslərdən azad etməyə əsaslanır. Bizim dövrün çağırışı göstərir ki, təbii ilə fövqəltəbii, sonlu ilə sonsuz, zaman ilə əbədiyyət, praktika ilə mistika, sosial ədalət ilə müzakirəyə qoyma, cinslərin fərqliliyi ilə mənəvilik, insani vəzifələrimiz ilə ruhani öhdəliklərimiz, adilik ilə müqəddəslik arasında konflikt, ziddiyyət olmamalıdır.
İnsan iki dünya, iki reallıq arasında kandardır: bunlardan biri eqonun yaşadığı maddi mövcudluğun reallığı, digəri isə essensial məni Ən Rəhimli ağuşda bəsləyən, onu qoruyan ruhani Varlığın reallığı. Bu iki ölçünün birləşdiyi və qovuşduğu yer – özünü bilən qəlbdir. Oyadılmamış, saflaşmamış qəlb, eqo şəxsi qorxularının, fikirlərinin, bölgülərinin illüziyasında yaşayır. Eqoyla Ruhani Mövcudiyyət arasında bilən qəlbsiz əlaqə yoxdur. Qəlb varlığımızın mərkəzidir və o, bizim ən hərtərəfli dərk etmə qabiliyyətimizdir. Ürəyin gözü, bizim eqo əsaslı intellekt və emosiyalarımızdan daha dəqiq həqiqəti görür. Yalnız belə bir qəlblə təslim olduqdan sonra əsl xoşbəxtlik və rifah mümkünləşir.
Bu kitab qəlbin təhsili təcrübələrini bir yerə toplamaq, insanın daxili görməsini öyrənmək üçün bir cəhddir. Unudulmamalıdır ki, ali insaniyyətin mümkünlüyü Yeganə Varlığa təslimiyyətdən başlayır. Yalqız və izolə edilmiş eqo özünün təşvişlə döyülən çoxlu qapılarının arxasındadır. Əgər biz onu ürəyin qapısına gətirə biləriksə, o açılanda özü biləcəkdir ki, o daim qapalı olmuşdur. Batin ilə zahir bir olarsa, nəticədə ürəyin özü sonsuz intellektə və həyata qapı kimi görüləcək.
Planetə və özümüzə qarşı dağıdıcı münasibətimizlə biz uzunömürlü yaşamağı özümüzə rəva görmürük. Axı, biz necə bilən qəlblə həzin bir sevgitək təcrübədən keçirilən təbiətin nüvəsindəki xəbərdarlıq enerjimizi, qarşısıalınmaz gücümüzü, ruhani birliyimizi itirməyə göz yuma bilərik?
Sevgi bizi günahlarımızdan xilas edən, gözəlliyin və dolğunluğun yeni səviyyələrinə yüksəldən qarşısıalınmaz müqəddəs qüvvədir. İnsanın bütün vəzifə və öhdəlikləri sevgiylə əlaqəlidir, onunla ayrılmaz bağlılıqdadır. Sevgi essensial transformasiya və şəfa qüvvəsidir. Bir qədər də irəli gedib demək olar ki, bizi sarmış bütün problemlər sevgi mərkəzləşməsinin inkarı əlamətləridir.
Sevginin qüvvəsi ilə necə əməkdaşlıq və onu hansı yollarla tətbiq edə biləcəyimizin prinsiplərini bilməliyik. Belə hesab edirik ki, yalnız qəlbin praktik təhsilindən keçib, sevginin təcrübəsinə yol almaq mümkündür.
Bilən qəlb Varlığın intellektinə bələdçilik edir. Ürək oyadılanda, təmizlənəndə İlahi Ruhla əlaqə qurulur. Ruhani proses boyunca bizim nəcib, alicənab, saf, gözəl imkan və bacarıqlarımız açılır, müqəddəs insaniyyətimiz aşkar olmağa başlayır. Bu ruhani prosesin nəticə etibarı ilə bizə çatdırdığı, ötürdüyü hikmətin distilləsi belədir: Biz öz izolə edilmiş istəklərimizə agah olmuş qəlbdən keçib Sevginin İradəsi ilə yenidən qovuşa bilərik.
Əgər qəlb saf hislərlə sağalırsa,
Demək orada Mərhəmətli Allah taxt-tacda oturmuşdur.
Qəlb bundan sonra Allahla birlikdə olduğu üçün
Qəlbə bilavasitə rəhbərlik ediləcək.
Müəllif: Şeyx Kabir Edmund Helminski (Amerika)
İngiliscədən müəllifin icazəsi ilə çevirdi: Elmar Əliyev – VÜQARLI
