DƏMİRYOLUNUN BİRADDIMLIĞINDAKI GECƏQONDULAR MƏSKƏNİ DAĞIDILA BİLƏR
|
Bununla əlaqədar üz tutduq shəmin ünvana. Yolda rastlaşdığımız ixtiyara yaxınlaşıb, yolu-yolağanı öyrənmək bəhanəsi ilə onu söhbətə tutduq. Kələ-kötür yolda gediş-gəlişin çətinliyindən söz salıb söhbəti bizi buraya qədər çəkib gətirən məsələnin, yaşayış massivindəki evlərin sökülməsinin üzərinə gətirdik. Elə sözümüzə bəndmiş kimi ağsaqqal «ay bala yaralı yerimizə toxundun» deyib birbaşa mətləbə keçdi: «Bir neçə gün öncə qapı-qapı düşüb evləri siyahıya aldılar. Evlərin sənədi, yəni kupçasının olub-olmadığı ilə də maraqlanırdılar. Bizə dedilər ki, ərazi dəmiryol xətinin mühafizə zolağına aid olduğundan, buradakı tikililərin sökülməsi qərara alınıb. Hətta “Azərbaycan Dəmir Yolları” Qapal Səhmdar Cəmiyyətində (QSC) bununla bağlı xüsusi proqram hazırlandığını da söylədilər. Onların dediyinə inansaq, siyahıya alınma başa çatandan və sənədlərimizin qaydasında olub-olmadığı tam aydınlaşandan sonra, dəmiryol xəttlərinin yaxınlığında inşa edilən evlərin sökülməsinə başlanacaq».
Xəbərdən mütəəssir olan ağsaqqal Hacıbaba Ramazanov deyir ki, ərazi dəmiryolun mühafizə zolağına aid olsa belə, yaşayış massivindəki evlər bir qərarla sökülə bilməz.
Sənədsiz evlərə kompensasiya tələbi
«40 ildir ki, bu dəmir relslərin yaxınlığında yaşayıram. İndiyədək qulağım bəlkə də minlərlə teplovozun fitini eşidib. Çox qatarın taqqıltısına ayılıb gecə yuxusundan məhrum olmuşam. Amma atamgil burada yurd saldığından əziyyətlərə dözüb, evi satmamışam. İndi qərar çıxarıb evləri sökmək istəyirlər. Düzdür, buradakı evlərin çoxu gecəqondudur. Bir gecənin içərisində maşın işığında tikilib. Amma çoxunun da tikintisinə rəsmi icazə verilib. Adamdan soruşarlar ki, burada ev tikmək qeyri-qanuni idisə, niyə aidiyyatı qurumlar evlərə kupça verib? Necə kupça veriblər, eləcə də zəhmət çəkib kompensasiyanı ödəsinlər. Əks halda divar başımıza uçsa da, evimizi tərk edən deyilik». “Şanxay”dakı digər sakinlər də, H.Ramazanov kimi kompensasiya almamış evlərindən çıxmayacaqlarını söylədilər.
Həlimə Şəfiyeva adlı sakin bizimlə söhbətində etiraf etdi ki, evinin heç bir sənədi yoxdur. Amma həmsöhbətim sənədsiz evinə də kompensasiya iddiasındadır: «Burada yaşayanların hamısı Mənzil İstismar Sahələri (MİS) tərəfindən qeydiyyata salınıb. Evlərin inşasına heç bir rəsmi orqan sənəd verilmədiyindən, "kupça"mız yoxdur. Amma illərdir işıq, qaz, su pulu ödəyirik. Deməli bizi qeydiyyata alıblar».
25 ildir ki, bu ərazidə yaşayan Naibə Səmədova isə bildirdi ki, MİS-də evin qeydiyyata düşməsi üçün xeyli pul xərcləyib: "İllərdir dövlətə işıq, su, qaz pulu ödəyirəm. Evim qanuni deyildisə məndən niyə kommunal xidmətlərə görə pul alırdılar? Ya ev, ya da əvəzində pul verməmiş məni buradan çıxarsalar, özümü yandıracağam».
N.Səmədova sözarası, bəlkə də zarafatyana aidiyyatı qurumlara ismarıc da göndərdi: «Buradakılar sözü havaya demirlər. Dillərinə gətirdiklərini əməlləri ilə də sübut edirlər. Necə olsa illərdir “1-ci kalon”la qonşuluq etmişik. Hamımızın canında «vor zakon» luq var».
Doğurdan da qəsəbə sakini sözü havaya demirmiş. Sakinlərdən öyrəndik ki, əvvəllər bu ünvanın adı yoxmuş. Camaat “1-ci kalon”a yaxın olduğundan ərazini "Lo-1" adlandırıb. Bu ad pis məna daşıdığından sakinlərin müraciətindən sonra əraziyə şəhid Pənah Fərzəliyevin adı verilib.
Dəmir "yoll"u "Şanxay"
Amma rəsmi adın verilməsi də özbaşına salınan bu qəsəbənin problemini həll etməyib. Buradakı küçələrə ad verilsə də, qəsəbənin yolu yoxdur. Sakinlər yol kimi dəmiryolundan istifadə edirlər. Bütün evlərin hamısının qapısı da dəmiryoluna açılır. Qəsəbədəki "1-ci dəmiryol"da azyaşlı uşaqlardan tutmuş, böyüklərə qədər hər kəs dəmiryolundan istifadə edir. Hətta qatarın gəlmədiyini görüb şəxsi minik avtomobilini də həyətinə sürənlər vardı. "1-ci dəmiryol"da olarkən təəccüblü bir faktla rastlaşdıq. Teplovoz yaşlı bir qadının cücələrini dəmiryol xəttindən çıxarması üçün gözləmək məcburiyyətində qalmışdı. Sakinlər belə halların tez-tez baş verdiyini söylədilər.
18 yaşlı Ləman Mirzəyeva bizə dedi ki, teplovozun sürücüsü çox vaxt dəmiryolunda velosiped sürən azyaşlı uşaqların şıltaqlığına da dözməli olur: "Bəzən uşaqlar teplovozun gəlməsinə baxmayaraq yoldan çıxmırlar. Ona görə də sürücü teplovozu saxlamalı olur".
"Dəfələrlə bu yolda uşağı, qadını qatar vurub"
Sakinlərlə söhbətimizdən sonra öyrəndik ki, “2-ci dəmiryol”da vəziyyət daha qəlizdir. Burada evlərlə dəmiryol xəttinin arasında məsafə 10-15 sm-dir. Sözügedən ünvana gedəndə xeyli müddət həmsöhbət olmaq üçün adam axtardıq. Sonra öyrəndik ki, qatarın hərəkət vaxtı olduğundan sakinlər evlərindən bayıra çıxmırlar.
İsmayıl Həsənov adlı sakin bizimlə söhbətində dedi ki, bu yolda qatar sürətlə hərəkət etdiyindən qapının kandarında dayanmaq belə təhlükəlidir: "Buradan keçən qatarların çoxu təhlükəli yük daşıyır. Xüsusilə də sıxılmış qazla dolu sisternlər keçəndə Allaha yalvarırıq ki, bədbəxt hadisə baş verməsin".
İ.Həsənovun dediyinə görə, belə təhlükəli yüklər aparan qatarın qəza nəticəsində aşması, bütün qəsəbənin yerlə-yeksan olması deməkdir.
Qəsəbə sakini indiyədək bir neçə dəfə dəmiryolunda qəza baş verdiyini də söylədi. Onun sözlərinə görə, dəmiryolu indiyədək onlarla insanın həyatına son qoyub: "Bu yolla hərəkət edən qatarlar təhlükəli yük daşıdıqlarından və sürətlə hərəkət etdiklərindən qarşısına çıxan hər şeyi vurub keçirlər. Dəfələrlə bu yolda uşağı, qadını qatar vurub".
İ.Həsənov bəzən günahın sakinlərdə olduğunu da etiraf etdi. Bildirdi ki, bu yaxınlarda relsin üzərinə zibil qoyan bir qadını qatar vurub.
Amma bununla belə sakinlər dəmir relslərin biraddımlığında tikdikləri evlərini dəyəri ödənilməyincə tərk etmək istəmirlər.
Sakinlərin arasında hətta evlərin yox, dəmiryol xəttinin söküləcəyinə inananlar da var. Onların dediyinə görə, evlərə kompensasiyanın verilməsi çox xərc tələb etdiyindən, “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC dəmiryol xəttinin sökülərək başqa ərazidən çəkilməsinə qərar verə bilər.
Kompensasiyanı kupçası olanlar alacaq
Deyilənlərə aydınlıq gətirmək üçün “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC ilə də əlaqə saxladıq. Amma Cəmiyyətdən evlərin nə vaxt söküləcəyi barədə qəti fikir bildirmək istəmədilər. Qurumun mətbuat xidmətinin rəisi Nadir Əzməmmədov əvvəlcə bu məsələyə toxunmaqla camaat arasında «panika» yaratmamağımızı məsləhət gördü. Sonra isə dəmiryolun mühafizə zolağında salınan bu qəsəbənin sökülməsi barədə hələki onlarda bir məlumat olmadığını bildirdi. Onun sözlərinə görə, hələki dəmiryolların mühafizə zolağında tikililərin sökülməsi işi müvəqqəti olaraq dayandırılıb. Amma N.Əzməmmədov həmin tikililərin qatarların hərəkətinə ciddi maneə yaratdığını gizlətmədi. Xidmət rəhbəri xüsusilə “Şanxay” adlanan ərazidə vəziyyətin daha təhlükəli olduğunu bildirdi: «Sakinlər kanalizasiyanı yola axıtdıqlarından, dəmiryoldakı şpallar çürüyür. Evlər dəmiryol xətinə çox yaxın olduğundan, hər an bədbəxt hadisə, faciə baş verə bilər. Çünki həmin dəmiryol vasitəsilə təhlükəli yüklər daşınır».
Dəmiryolun sökülməsinə gəlincə, N. Əzməmmədov bunun mümkünsüz olduğunu bildirdi. Rəsmi qurum sözçüsü dedi ki, sözügedən dəmiryol vasitəsilə yüklər Dübəndi stansiyasından paytaxta, buradan da Tiflisə daşınır. N.Əzməmmədovun sözlərinə görə, bu səbəbdən həmin xəttin ləğv olunmasından söhbət belə gedə bilməz. “Şanxay”da dəmiryolun mühafizə zolağında tikilmiş evlərə kompensasiya verilib-verilməməsi məsələsinə gəlincə, N.Əzmməmədov bunu belə izah etdi: "Qeydiyyat sənədi evin “kupça”sı deyil. Onlar sadəcə olaraq seçkilərdə səs vermək və kommunal xidmət haqqlarını ödəmək üçün MİS tərəfindən qeydiyyata alınıblar. Nə Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti, nə də Layihə İnstitutu onlara icazə verib. Bu orqanların icazə vermədiyi tikililər qanunsuz saylır. Qanunsuz tikililərə isə kompensasiya ödənmir. Kupçası olan evlərə isə sökülərsə, kompensasiyanı həmin tikilələrə rəsmi icazə verən qurumlar ödəyəcəklər».
Vüsalə Şabanova