Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Quba filialının dosenti, fizika-riyaziyyar elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Məhəmməd Əhməd oğlu Nurməhəmmədov (1956) 1970-ci illərin axırlarında elmi-təqdidat işlərini Novosibirsk Dövlət Universitetində davam etdirib.
Həmin dövrü və uzaq, soyuq Sibiri xatırlayan alim orada rastlaşdığı Azərbaycan SSR EA-nın Fizika institutunun hay mənşəli əməkdaşı ilə qısa tanışlığından yaddaşında qoruyub (donub) saxladığı xatirəsi ibtidai insan-bütün hay sürüsünün sələflərindən irsi “əmanət” kimi qanına-geninə qarışmış ləyaqətsizliyə, abırsızlığa, iyrəncliyə, şərəfsizliyə... bariz nümunə ola bilər.
Odur ki, şərhə keçmədən M.Nurməhəmmədovun söhbətini nəzərinizə çatdırıram:
- Novosibirsk Dövlət Universitetinin əməkdaşları ilə birlikdə yaxınlığdakı Sovetski rayonunda qısa müddətli işgüzar ezamiyyə zamanı Bakı şəhərindən olan bir “erməni” fiziki-təqdidqatçısı (yarımkeçiricilər üzrə) ilə tanış oldum. Bu həmin vaxta təsadüf edirdi ki, SSRİ EA-nın Uzaq Şərq filialının Yakutsk şəhərindəki əməkdaşı İsmayıl Əliyevin mexanika üzrə yüksək səviyyəli qızının Moskva Dövlət Universitetinin aspiraturasına qəbul edilməsi söhbəti (onunla birlikdə savadsız “erməni”nin də qəbulu) “alimlər şəhərciyi”nin əsas gündəminə çevrilmişdi.
Xüsusi ikinci yerə isə İrəvan şəhərində yaşayan riyaziyyatçı-akademik Adyan öz savadsız bacısı oğlunu yerləşdirə bilmişdi və yəqin ki, öz tayfalarının arasında deyildiyi sözü fizik-tədqiqatçı eşitmişdi ki, tez-tez xatırlayırdı: “Savadsız olsa da, savadlının yanında nəyəsə nail ola bilər”.
Və mənimlə ayrılıqda Bakıdan gələn “erməni” ürəyini açdı:
- Bizdə yazılmamış bir qanun var. Dünyanın hansı ölkəsində olursa olsun, yüksək vəzifəlilərdən, intellekli savadlılardan, dünyaca məşhur mədəniyyət və incəsənət xadimlərindən, üzdə olan və perspekivli, karyerası uğurlu siyasətçilərdən, ünlü idmançılardan, imkanlı, varlı şəxslərdən... bütün dövrlərin ”məzlum, zavallı erməni xalqı”nın “nicatı naminə” istifadə etmək... Necə?
Qəşəng, gözəgəlimli, boylu-buxunlu gənclər hesabına. Bu gənclər həmin zümrədən olanlarla və ya onların ailə üzvləri və qohumları ilə evlənir, onları “Böyük Ermənistan” uğrunda cəbhənin “qəhrəman döyüşçüləri”nə çevirməyi qarşılarına başlıca məqsəd qoyurlar.
Bu təcrübə necə yüzilliklərdir ki, davam edir.
Bax, eşitdik ki, Adyanın savadsız bacısı oğlu M.V.Lomonosov adına MDU-da aspiraturaya qəbul olub, savadlı İsmayıl Əliyevin qızı ilə birlikdə. O qızdan necə istifadə edəcək? Dayısı açıq deyib ki, bir savadlının yanında olanda mütləq savadlı olmalısan və sonda da daha yüksək mərtəbələrə yiyələnmək onun üçün asan olacaq, ancaq “Böyük Ermənistan” naminə...”
Bu söhbət keçən əsrin 70-ci illərində olub, onda Azərbaycanda “Hayastanla əbədi qardaşlıq” haqqında şeirlər, mahnılar yaman dəbdə idi...
Qismət Yunusoğlu,
Bakı Dövlət Universitetinin müəllimi (050.372.60.08.)
