Tarixin istənilən dönəmində, Zamanın keçərli dövründə, Dünyanın hansı yerində olursa olsun, hay xisləti ilə rastlaşmaq qaçılmazdır. Hiyləgər, dinsiz-imansız... bu ibtidai insan-hay sürüsünün Müsəlman-Türk dünyasına qarşı məkrinə, xəyanətinə... ilk növbədə ən güclü silah “Türk yumruğu”dur.
Keşmişdə baş vermiş oxşar tarixi olayların (həcmindən, tutumundan, səbəbindən, nəticəsindən...asılı olmayaraq) şərhi həm də gələcək nəsillər üçün ibrət nümunəsidir - “Türk yumruğu” həmişə dəmir zindan gücündə olmalıdır, boşalmamalıdır, çünki bu iyrənc xislətli canlı toplum ani zaman pusqusundadır”.
Bu barədə Qubadlı rayonu, M(n)əmər kənd sakini Səlim Balay oğlu Səlimovun (1946) xatirəsi fikrimizin təsdiqi üçün kiçik bir xatırlamadır.
- 1969-1971-ci illərdə qədim Borçalı mahalında Marneuli (1929-cu ilədək Sarvan, 1947-ci ilədək Borçalı, 1947-1952-ci illərdə Sarvan, 1952-ci ildən sonra Marneuli adlanıb) nahiyəsinin Qızılhacılı kəndi yaxınlığında yerləşdirilmiş SSRİ Silahlı-Hərbi Hava Qüvvələrinin aviasiya alayında hərbi xidmətdə olarkən qulluğunu başa vurmuş hay əsilli əsgərlərin qeyri-insani, “erməni” hərəkətləri ilə rastlaşdım.
Tağım komandiri, kapitan S.Tağıyev (ləzgi) və baş çavuş S.Əsgərov qarovul xidmətinə əsgərləri payladıqdan sonra, qısa fasilə zamanı özbək əsgər yoldaşım Fərhad Amanov mənə bildirdi ki, neçə gündür ki, ac qalıb, bir tikə çörək yeməyib.
Səbəb?.
Evə qayıtmağa hazırlaşan 7 “erməni” bütün yeməkləri özləri yeyir, ondan sonra boşalmış yemək masasına başqa əsgərləri (“cavan” rusları, ukraynalıları, qırğızları, türkmənləri, tacikləri...) buraxırlar. Heç kim də bu quduzlara bir çoz demir, ya da deyə bilmir (bu hərbi hissədə kifayət qədər hay mənşəli zabitlər var idi).
Qərara aldım ki, səhəri gün, qarovul xidmətindən sonra bu haqsızlığı həll edim. Vaxtı çatanda üstümdəki avtomatı güllə-daraq sazlayıb gəldim yeməkxanaya. Nahar vaxtı idi. Digər masaların arxasında 15 əsgər nahar edir, 7 “erməni” isə ayrıca. Əlim tətikdə avtomatı tuşladım bunların üstünə, yerlərindən dərhal qalxıb divara söykənmələrinə əmr etdim. Baxmayaraq ki, mən 5-6 ay idi hərbi xidmətdəydim, bunlar isə evə gedəcəkdilər, “quzu balası” kimi düzüldülər sıraya, yəni sifətimdən “qırımımı” görürdülər. Kənarda yemək gözləyən “cavanları” otuzdurdum masaya (F.Amanov da olmaqla), onlar yeyib qurtarandan sonra hayları qaytardım yerlərinə. Bir kəlmə dillənə bilmədilər.
O gündən sonra həmin 7 hay artıq alayda yox idi...
R.S. Həyasız hay kilsəsi Qubadlı rayonunu – “Baxk” (hayca “ilahi hökmü qarşısında imtina” mənasında) adlandırır.
Qismət Yunusoğlu,
Bakı Dövlət Universitetinin müəllimi (050.372.60.08.)
