Tarix boyu kainat yüzlərlə meşə yanğınının şahidi olub. Bəzən həddindən artıq istidən, bəzən də insanların diqqətsizliyindən meşə yanğınları minlərlə hektar ərazinin külə dönməsinə səbəb olur. Hazırda Türkiyə də meşə yanğınları ilə üz-üzədir. Artıq bir neçə gündür ki, qardaş ölkə bir çox bölgələri əhatə edən yanğınlarla mübarizə aparır.
Bəs indiyə qədər baş vermiş ən dəhşətli meşə yanğınları hansılardır?
2003-cü il, Sibir tayqa yanğını
Sibirdə temperaturun yüksəlməsi və donmuş torpaqların isinməsi nəticəsində meşə yanğınları genişlənməyə başlayıb. Bununla da 2003-cü ildə tarixin ən böyük meşə yanğınlarından biri baş verib. Sibir tayqasındakı yanğında 47 milyon hektar meşə alova təslim olub. Yanğının peyk çəkilişlərində bütün Avrasiyanın tüstüyə büründüyü görünürdü. Bu yanğınların ozon təbəqəsinin tükənməsinə təsiri günümüzün ekoloji araşdırmalarında hələ də özünü göstərir.
2014-cü il, Kanadadakı yanğınlar
2014 -cü ildə Kanadanın şimal-qərbində dəhşətli yanğın baş verib. Yanğınlar əvvəlcə 3,5 milyon hektar ərazini əhatə edirdi. Daha sonra alovun genişlənməsi nəticəsində yanğın 8,4 milyon hektar əraziyə zərər vurub.
Yanğınların miqyası o qədər böyük idi ki, Kanadanın cənub əyalətlərində, ABŞ-ın bəzi yerlərində və bir sıra Qərbi Avropa ölkələrində havanın keyfiyyətinin ciddi şəkildə pozulacağına dair xəbərdarlıqlar edilirdi.
1989-cu il, Manitoba yanğınları
1989-cu ildə Kanadanın Manitoba əyaləti 8,1 milyon hektar ərazini əhatə edən dəhşətli yanğınla üz-üzə qaldı. Fərqli bölgələrdə meydana gələn meşə yanğınları səbəbindən insanlar yaşayış yerlərindən təxliyə olundular.
1939-cu il, Qara cümə.
13 yanvar 1939-cu ildə Avstraliyanın Viktoriya ştatında başlayan kol yanğını, quraqlıq və güclü külək nəticəsində 5 milyon hektar meşənin külə dönməsinə səbəb oldu. Bölgədəki bütün mahallar yanğına təslim oldu. Təbii fəlakət nəticəsində 71 nəfər həyatını itirdi.
1919-cu il - Kanadada böyük yanğın
1919-cu ildə Edmonton şəhərinin şimalında başlayan meşə yanğını 5 milyon hektar ərazini yararsız hala saldı. Bölgədəki sənaye üçün kəsilən ağaclar alovun sürətlə yayılmasına gətirib çıxardı. Yüzlərlə insanın evini itirməsi ilə yanaşı ən azı 11 nəfər dünyasını dəyişdi.
1950-ci il - Chinchaga yanğını
1950-ci il iyunun 2-də Kanadada meşə yanğını başladı. İnsanların yaşadıqları yerdən 15 km uzaqda başlayan yanğın diqqətdən kənarda qaldı. Bir neçə gün ərzində yanğın Alberta və Chinchaga vəhşi təbiətinə keçdi. 222 gün davam edən yanğın zamanı 245 kilometr uzunluğunda meşə zolağı məhv oldu.
2010-cu il, Boliviya
2010-cu ildə yaşanan quraqlıq Boliviyada son 30 ildə baş vermiş ən qorxunc hadisələrdən biridir. 18 avqust 2010-cu ildə 1,5 milyon hektar meşənin yandırılması səbəbindən Boliviya hökuməti su təyyarəsi almaq və meşə yanğını söndürmək üçün Braziliya və Argentinadan kömək istədi. Həmin il ölkədə 47 mindən çox yanğın baş verdi. Təxminən 4 milyon hektar ərazi alova təslim oldu.
1910-cu il, ABŞ...
1910 -cu ilin yayında Aydaho, Montana və Vaşinqtonda dəhşətli meşə yanğınları baş verdi. ABŞ Meşə Xidmətinin qurulmasından cəmi beş il sonra baş verən bu hadisə bölgələrə ciddi ziyan vurmuş oldu. 20 avqust tarixində başlayan hadisədən sonra ümumilikdə 736 yanğın qeydə alındı. Nəticədə 3 milyon hektar ərazi yararsız vəziyyətə düşdü.
2020-ci il, Avstraliya
Ötən il bütün dünyanın diqqəti Avstraliyada baş vermiş meşə yanğınlarına yönəlmişdi. 2019-cu ilin iyun ayınında başlayan yanğın 240 gün davam etdi. Təxminən 8 milyon hektar ərazi yandı, 2500-dən çox bina yararsız hala düşdü. Bundan əlavə, 28 nəfər həyatını itirdi. 1.1 milyarddan çox heyvan isə tələf oldu.
1871-ci il, Çikaqo yanğını...
"Böyük Çikaqo yanğını" olaraq tarixə düşən dəhşətli meşə yanğını 8 oktyabr 1871-ci ildə baş verib. İki gün davam edən, şəhərin cənub-qərb bölgəsini əhatə edən yanğına bir inəyin səbəb olduğu deyilir. Hadisə nəticəsində 300 nəfər həlak olub, 100 min insan evsiz qalıb. 17 mindən çox bina dağılıb. Ölkəyə təxmini 200 milyon dollar ziyan dəyib.
Əlbəttə, dünyanın müxtəlif ölkələrində baş vermiş meşə yanğınları bununla bitmir. Onlarla, yüzlərlə belə fakt təqdim etmək olar.
Aysel Məhərrəm
