Qərbi Azərbaycanın-Qərbi Zəngəzurun kökənli Türk-Müsəlman əhalisi 1905-1920-ci illərdə birləşmiş düşmən, hay kilsəsi-rus kazaklarının nizami silahlı piyada-süngülü və süvari-toplu dəstələri tərəfindən yaşadılan faciəvi soyqırımı qətliamlarına məruz qalmış, doğma yurd-ocaqlarından didərgin düşmüş, bu qırğınlardan canlarını qurtaranlar isə Cənubi Azərbaycanda, Türkiyə Cumhuriyyətində, Türkmənistanda, Əfqanıstanda məskunlaşmışdılar... Onlar bir şox toponimlərlə qədim Zəngəzurun yer adlarını (Baharlı, Gödəkli, Qırxlar piri, Üşdibin, Qarabağlar, Oxçukənd...) qoruyub saxlamışdılar. Regionun toponimləri sırasında həmin qırğınlara qanlı ünvan olmuş coğrafi məkanlar az olmayıb, sonralar el arasında “Qanlı tala” adlanan meşə ərazisi 1918-ci ilin dekabr və 1919-cu ilin fevral aylarında Gığı dərəsi hövzəsindəki kəndlərdə (Pürülü, Acıbac, Gərd, Kurut, Baharlı, Şəhərcik, Gığı...) baş vermiş qanlı qırğınlara-olaylara Şahid və Şəhid Türk əsgərlərinə müqəddəs Məqam kimi qalır.
Gığı dərəsi və Oxçuçayın sol sahili boyunca Qafan şəhərinə uzanan yolun üstündə (2 km kənarda), G(ü)ecalan şəhəri həndəvərində, Buğ kəndi yaxınlığındakı meşənin içərisindəki talada düşərgə salmış Osmanlı Türkiyəsinin IV Ordu heyətinin bir tağımı (90-100 nəfərə qədər) bir gecənin işərisində hay xislətinin-etnogenetik hiyləsinin qurbanı olub. Belə ki, hay-daşnak sürüsü Türk ordu dəstəsinin düşərgəsindəki (orada bir mərtəbəli binalar da olmuşdur) ilxının-süvari atlarının içərisinə madyanları buraxıb, özləri kənarda pusqu qurublar. İlxı gecənin bir aləmində gur kişnərti saldığından Türk heyəti düşmənin düşərgəyə basqın etdiyini düşünüb və dörd tərəfdə yataq saldıqlarından qaranlıqda bir-birlərini şiddətli atəşə tutublar. Bu qanlı qardaş qırğını nəticəsində binaların divarları al qana boyanıb, tala qan gölünə dönüb...sonralar isə bu yer “Qanlı tala” adlandırılıb.
Gığı dərəsi hövzəsinin Baharlı kənd sakinləri Musa Qasım oğlu Səfərov (1894-1982), Ağadadaş Ziyad oğlu Niyazov (1911-1994) və Gığı kənd sakni Ələkbər Astanalı oğlu Aslanov (1879-1974)... 1961-1962-ci illərdə həmin tarix barədə Baharlı kənd sakini Heydər İsmixan oğlu Dünyamalıyevə (1939) söyləyib, müqəddəs Şəhid Türk əsgərlərinin qanı hopmuş divarları ona göstəriblər...
Amma, ibtidai insan-hay sürüsü bu məkandan da öz çirkin etnogenetik xislətlərinə uyğun istifadə edir, yəni haray-həşir salır, bu yerlərə gələnlərin qarşısında göz yaşı tökürlər ki, divarlardakı bu qanlar hayların Türklər tərəfindən öldürülməsinin “nişanə”dir...
Qismət Yunusoğlu,
Bakı Dövlət Universitetinin müəllimi (050.372.60.0
